Onze contributor Eveline Kuin, coach, energetisch therapeut en yogadocent, behandelt regelmatig mensen met stressgerelateerde en burn out klachten in haar praktijk Heartha. Wat doet stress eigenlijk met je en hoe word je het de baas? Eveline vertelt je er alles over. Ze schrijft op persoonlijke titel.
Stress is een ‘ziekte’ die mij heel wat jaren in de greep heeft gehouden. En als ik even niet oplet, nog! Ik voelde me vaak gespannen, vergat te ontspannen, ging door, werd ziek, zocht ontspanning in (over)eten en al die stress uitte zich weer in rugklachten, overspannen darmen, hoofdpijn, moeheid en… uitputting. Door mijn healingopleiding, yoga en beoefening van meditatie kan ik eindelijk zeggen dat ik stress – meestal – snel weer de baas ben. Maar wat doet stress eigenlijk met je? Waarom ervaren zoveel mensen het? En: hoe kom je er vanaf?
Stressoren
Werkstress, slaapstress, posttraumatische stress, voedingsstress, informatiestress… Stress is de benaming voor een breed scala aan spanningen die we in het leven ervaren. In de jaren 50 van de vorige eeuw onderzocht Dr. Hans Selye door middel van niet zo ethische experimenten op dieren wat er gebeurt wanneer ze onder extreme en onaangename omstandigheden moeten leven. Hij ontdekte dat stress de respons is op een gebeurtenis of stimulus die hij ‘stressor’ noemde. In de terminologie van Selye is stress de gehele respons van het organisme (lichaam en geest) op de prikkels/stressoren die je ervaart. Deze stressoren kunnen zowel intern (gedachten, emoties) als extern (gevaar) zijn, maar je lichaam reageert op beiden hetzelfde. Wat de stressor ook is: je lichaam reageert automatisch op deze prikkels en maakt diverse stoffen aan die er voor zorgen dat je alert kunt reageren op de situatie. Dit oerinstinct wordt ook wel het ‘fight or flight mechanisme’ genoemd. Oftewel: vluchten of vechten.
Wat stress met je lichaam doet
Als er plotseling gevaar dreigt, moeten onze lichaam en geest met spoed gevechts- of vluchtklaar gemaakt worden. Dit gebeurt vanuit de hersenen in ons orthosympathisch zenuwstelsel. Dit zenuwstelsel is verantwoordelijk voor de aanmaak van adrenaline en gevoelens als angst, onrust en spanning. Er is ook een zenuwstelsel met tegenovergestelde werking: het parasympatische zenuwstelsel. Deze zorgt juist voor vertraging en kalmering. Als we een stressor ervaren, geeft de Hypothalamus (een regelcentrum in de hersenen) een signaal door aan het orthosympathisch zenuwstelsel dat ervoor zorgt dat de bijnieren binnen enkele seconden in actie te komen. Het bijniermerg produceert de hormonen adrenaline en adrenaline (epinefrine) zet het hart aan om sterker en sneller te kloppen. Dit verhoogt de bloeddruk, terwijl de bloedvaten zich samentrekken om het bloed naar het hart te stuwen (wat automatisch zorgt voor een verbleking in je gezicht) om zo meer bloed en dus meer energie aan de grote spieren van je armen en benen te kunnen leveren. Extra energie wordt aangemaakt in de de bijnierschors via het hormoon cortisol. Deze zorgt voor de omzet van eiwit naar glucose en verhoogt hierdoor het bloedsuikergehalte.
Snel rennen omdat een meteoriet nadert? Da’s de adrenaline!
Mocht je je afvragen hoe je zo snel hebt kunnen rennen tijdens het naderen van een meteoriet, dan mag je de adrenaline bedanken. Dit stofje, dat in de bloedbaan wordt afgescheiden, geeft je in noodsituaties het gevoel van extra kracht/energie. Het lichaam zorgt er in noodsituaties, heel efficiënt, ook voor dat de bloedtoevoer naar je spijsverteringskanaal grotendeels stopt, evenals de spijsvertering zelf (want wat heeft het voor zin om je voedsel te verteren als je alle energie hard nodig hebt om te vluchten voor een leeuw?). Deze verandering van de route van je bloed verklaart ook de kriebels in je buik die je tijdens stress wel eens kan voelen, en het gebrek aan eetlust.
Emotionele stress
Kortom: al onze energie gaat efficiënt naar de functies van ons lichaam die we nodig hebben om te overleven. We verkeren in opperste staat van paraatheid en denken alleen even aan de korte termijn om de situatie succesvol te doorstaan. Helaas worden, zoals hierboven aangegeven, de stresshormonen niet alleen aangemaakt in levensbedreigende situaties.Ook bij psychische en emotionele stress vindt dit proces plaats. Van een relatiebreuk tot een lastig telefoongesprek: alles wat ons gevoel van welzijn bedreigt kan een reden zijn om het fight or flight mechanisme in gang te zetten. In onze razendsnelle wereld met grote sociale druk vindt bij veel mensen dan ook een overprikkeling plaats.
Emoties en gedachten beletten snelle terugkeer naar natuurlijk evenwicht
Het ‘fight or flight’ proces kost veel energie, maar is wel een reactie die het lichaam prima behoort aan te kunnen op z’n tijd. Maar, in tegenstelling tot in de dierenwereld, beletten onze emoties en gedachten vaak een snelle terugkeer naar het natuurlijke evenwicht. Beide eerder genoemde zenuwstelsels zijn bovendien erg gevoelig voor beelden en hebben stresssituaties uit het verleden vaak goed vastgelegd. Wanneer we met vergelijkbare beelden geconfronteerd worden, kan dit – ondanks dat er misschien geen gevaar dreigt – toch een reactie geven.
Stresssymptomen
Hyperprikkeling kan een permanente manier van leven worden. Je voelt je de hele tijd gespannen en bezorgd, met chronische spierspanning en een klap voor je immuunsysteem als gevolg. Bij mensen die in deze chronische overprikkeling verkeren is de hartslag vaak hoog. Je kunt je trillerig voelen, je kaken kunnen verstijven, je kunt kriebels in je buik hebben, je hart voelen overslaan, hartkloppingen hebben of zweterige handpalmen. Ook heb je misschien zin om te vluchten, of juist om in woede spanning te ontladen. Wanneer we ons zo voelen, zou het een gezonde reactie zijn om deze energie te erkennen, te uiten of om te zetten. Maar in veel gevallen onderdrukken we deze drang. We doen net alsof we niet boos of angstig zijn of proberen stressvolle gebeurtenissen te vergeten door bijvoorbeeld extra hard te gaan werken en stoppen de spanning weg. We verdoven stress en onrust met wijn, sigaretten, seks of een lekkere reep chocolade. We onderdrukken op deze manier de uiterlijke tekenen van de stress en gaan door. Met alle gevolgen van dien.
Lang last van stress? Dan kun je wachten op lichamelijke klachten…
Wie in een lange periode last heeft van stress, kan wachten op lichamelijke klachten. Veel voorkomend zijn een te hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, rugpijn, een bloedneus, hoofdpijn, migraine en slapeloosheid. Wie de spanning echt te hoog wordt kan worden overvallen door een burn out, angstaanvallen of zelfs depressie.
Omgaan met stress
Stress is gekoppeld aan leven vanuit verleden en toekomst. We moeten van alles, er zijn verwachtingen, teleurstellingen, verlangens, er is faalangst of een gemis. Hoe meer je ‘het nu’ uit het oog verliest, hoe meer je vergeet wie en waar je bent, en hoe meer stress je kunt ervaren. Het leven raast aan je voorbij en je vergeet te luisteren naar je lichaam. Met aandacht leven is de o-zo simpele, maar helemaal niet gemakkelijke oplossing voor alle (chronische) stress. Zijn in ‘het-hier-en-nu’ geeft rust, leert je beter te luisteren naar je intuïtie en maakt ruimte voor liefde voor jezelf en je omgeving.
Leer vooral ook voelen wat goed voor jou is
Maar hoe doe je dat, leven in het nu? Zelf heb ik veel baat gehad bij een combinatie van yoga, mindfulness, healing en meditatie. Healing brengt je zenuwstelsel tot rust, kalmeert de mind, werkt aardend en brengt je dichter bij jezelf en je lichaam. Je leert voelen wat goed voor je is zodat je tijdig een pas op de plaats kunt maken. Mindfulness, yoga en meditatie zijn uitermate behulpzaam om je altijd maar doordenderende geest te temmen en om te relativeren. Dit vraagt echter wel een grote ‘wilsinspanning’. Want wie eenmaal gewend is aan de denk- en stressmodus, heeft tijd en discipline nodig om zichzelf te herprogrammeren. Daar weet ik alles van.
12 x anti-stress tips:
• Zoek wat vaker de natuur op
• Boek een avondje comedy of Youtube je favo grappenmaker. Kortom: lach!
• Klap de laptop dicht, zet je telefoon uit en lees een boek of tijdschrift
• Doe aardende activiteiten zoals wandelen en tuinieren
• Dans of zing regelmatig (desnoods in de huiskamer) alle spanning uit je lijf
• Wees mild en lief voor jezelf
• Zeg eens wat vaker nee
• Ga naar het strand en slaak een oerkreet
• Zoek bewust de ontspanning op: ga naar de sauna of boek een massage
• Geef jezelf dagelijks een voetmassage
• Lucht je hart! Deel je zorgen met iemand of schrijf ze op
• Stop met uitstellen. Begin je dag met iets waar je tegenop ziet en beloon jezelf als het gedaan is
Nog meer tips om gratis en voor niks te ontspannen? Je vindt ze hier!
Hoe ontspan jij? Praat erover mee op Facebook!
Dit artikel verscheen eerder op Heartha.nl. Meer weten over stress? In haar praktijk Heartha ondersteunt Eveline Kuin mensen met een burn out en stress gerelateerde klachten doormiddel van het ‘Beat the burn out traject’. Lees er meer over op haar site!
Over problemen loslaten: wat je van bomen in de herfst kunt leren 
Heb jij een A, B of C persoonlijkheid? 