Vind je het moeilijk om tot rust te komen, sta je altijd ‘aan’? Ben jij ambitieus, gedreven en altijd bezig om succes na te streven? Maar is het eigenlijk nooit (goed) genoeg? Heb je moeite om stil te zitten en moet je nuttig bezig zijn, altijd? En voel je je schuldig als je niets doet? Blijft je hoofd overuren draaien? Speciaal voor jou schreef Roos deze ode aan luiheid.
Dit is een ode aan luiheid, aan lummelen en pierewaaien. We kunnen niet zonder, al zouden we dat wel graag willen. Want: wie wil er nu niet altijd actief, ambitieus en gedreven in het leven staan. Je krijgt meer voor elkaar en het levert waardering op. Luiheid heeft een ronduit negatief imago. Zo wil je niet gezien worden.
Als ik een dag weinig had gedaan, vond ik mezelf slap en lui
‘Ledigheid is des duivels oor kussen’, zegt een oud en bekend gezegde. Dat heb ik heel lang ook zo gevonden. Als ik een dag (te) weinig had gedaan naar mijn zin, dan voelde ik mij chagrijnig, ik vond mijzelf slap en lui. Ik had veel meer kunnen bereiken. Ik vond mijzelf te passief, maar blijkbaar had ik het wel nodig om een beetje rond te lummelen. Maar zo’n to-do lijst die niet volledig afgestreept is maakt onrustig, nietwaar? Dus ik ging op zoek naar manieren om een schop onder mijn eigen kont te geven. Dat deed ik met schema’s en strakke planningen. Echt werken deed dat niet, ik hield er vooral schuldgevoel aan over.
Stil zitten en niets doen: het levert ons vaak een schuldgevoel op
Veel mensen gruwen van stil zitten en niets doen. Het levert schuldgevoel op. Lui zijn is uit den boze, je kunt maar beter nuttig bezig zijn en je handen laten wapperen. Een boodschap die velen van ons tijdens de opvoeding en op school is mee gegeven. Laatst hoorde ik van iemand die altijd hard werkt in de zorg, dat zij een reprimande kreeg omdat ze even niets deed. Ook op de werkplek wordt lummelen niet erg gewaardeerd, zelfs niet getolereerd. Gek, want niemand kan een hele werkdag productief zijn. Liever komen we als actief, nuttig, ambitieus over. Dat is positief. Met niets doen heeft nog nooit iemand wat bereikt. Toch schrijf ik deze ode. Waarom? Omdat we dit wel meer mogen doen.
Altijd aan staan, verbruikt nodeloos veel energie
In onze samenleving ligt de nadruk op doen en op actie. We hebben het ‘druk-druk-druk’, daar zijn we trots op. Maar altijd actief en bezig zijn is helemaal niet zo goed voor je als dat je denkt. Ik ga je dat eens rustig (!) uitleggen. Altijd aan staan of actief zijn, verbruikt nodeloos veel energie. Als je voortdurend bezig bent, al is het alleen in je hoofd, dan kun je je accu niet fatsoenlijk opladen. Je kunt niet bijtanken. En dat heb je wel nodig. Misschien denk je dat rust vanzelf komt op het moment dat alles af is, op orde is, opgelost is of eindelijk goed genoeg of beter, perfect is. Maar het is nooit af, goed genoeg of perfect. Dus je blijft aan staan, wat weer voor chronische, negatieve stress zorgt.
Hoe zit het in elkaar, stress technisch?
Hoe zit dit nu in elkaar? Stress is een fysieke reactie die het ons mogelijk maakt om een bedreigende situatie op te lossen of om focus te houden en te presteren als dat nodig is. Hiervoor moeten we actief zijn. De ortho-symphaticus in ons zenuwstelsel zorgt ervoor dat we in actie komen. Op deze manier kunnen we iets oplossen, iets verbeteren of bereiken. De ortho-symphaticus noem ik ook wel het gaspedaal. Het is goed dat we dit hebben, anders waren we als mensheid allang uitgestorven. Zodra de situatie weer onder controle is of we hebben gepresteerd, dan is het tijd voor rust en ontspanning. We hebben rust nodig om zowel mentaal als fysiek weer te kunnen herstellen, bij te tanken en je accu weer op te laten. De para-symphaticus neemt het over: je persoonlijke rem. Je vertraagt en komt tot rust waardoor je weer voldoende energie opbouwt. Hiermee bereid je je voor op de volgende bedreigende situatie, actie of prestatie die je moet leveren.
We kunnen de rem vaak niet meer vinden…
Deze twee systemen vormen samen de hoofdonderdelen van ons autonome zenuwstelsel. Toch zetten we meer het gas erop dan goed voor ons is. En de rem kunnen we maar slecht vinden. Bedenk dat we meer prikkels binnenkrijgen dan ooit. Alleen het verwerken hiervan kost al energie. Daarbij zorgt onze ortho-symphaticus ervoor dat we ontzettend alert blijven op mogelijke dreiging en negatieve dingen die opgelost moeten worden (verhoogd arousal). We ervaren hierdoor meer dreiging dan er werkelijk is. We gaan niet uit. De twee systemen waar ik het net over had, zijn uit balans. We raken in een vicieuze cirkel waar we moeizaam uitkomen. Om hier uit te komen is het belangrijk dat je de rem bewust leert te gebruiken. Als je dit niet doet, ga je net zolang door tot je crasht. Of je hobbelt ontevreden door, je afvragend wanneer je nu eindelijk eens genoeg energie hebt om gelukkig te worden: ‘Zet er nog een tandje bij, je bent er bijna! Los stress op met nog meer stress!’
Je zoekt de oplossing in het probleem!
Op deze manier zoek je de oplossing in wat juist het probleem is. Dat is niet vreemd. Onze natuurlijk neiging om een bedreigende situatie of probleem op te lossen is vanuit ons ortho-symphatisch systeem, onze gaspedaal dus. We komen nog meer in actie, want we zijn iets aan het oplossen. Je werk moet af, want dan komt er rust. Je scriptie moet perfect zijn, dan mag je pas lummelen. En succes komt nu eenmaal met een prijs.
LEES OOK: MINDER OVERPRIKKELING, MEER LUMMELEN, WAAROM IS DAT BELANGRIJK?
Maar moeten we niet juist de rust meer opzoeken om de balans te hervinden? Dus ga pierewaaien, sukkelen, uit het raam staren, mediteren, kortom: durf lui te zijn! Want wie lui durft te zijn, houdt voldoende energie over voor de dingen en mensen die er werkelijk toe doen. Wat wij kunnen leren van luie types is dat zij super efficiënt met hun energievoorraad omgaan. Zij zullen nooit zonder zitten. Niet dat je vanaf nu alleen nog maar op de bank moet hangen, maar het mag allemaal wel een tandje minder. Vandaar mijn ode aan luiheid! Een ondergewaardeerde eigenschap! Noem het vertragen.
Natuurlijk wil je weten hoe je bewust je rem kunt gebruiken. Ik geef je wat tips:
1. Zet het schuldgevoel van je af
Het is niet nodig om je schuldig te voelen als je lekker niets doet. Want als je je schuldig gaat voelen, ga je piekeren. En dan sta je weer aan. Merk schuldgevoel op en laat het aan je voorbij gaan. Doe er even niets mee. Schuldgevoel is aangepraat, meer niet.
2. Zie luieren en pierewaaien als nuttige ‘activiteiten’
Om te presteren en actief te zijn is het belangrijk dat je voldoende energie hebt. Dat ben je nu aan het opdoen.
3. Plan momenten van luiheid in!
Want anders komt het er niet van. Als je altijd aanstaat, ga je door en verzin je allerlei excuses waarom het er maar niet van komt.
4. Zorg ervoor dat je momenten van lummelen zo prikkelvrij mogelijk zijn
Zet social media uit, ga de natuur in of zorg voor een eigen plek in jouw huis waar je tot rust komt. Je lummelt het beste in een prikkelarme zone.
5. Vind wat bij je past
Wil je tot rust komen? Dan wordt vaak yoga of meditatie aangeraden. Hartstikke goed! Ik hoor vaak dat mensen dit proberen, maar dit hen niet past of dat ze hier juist onrustig van worden. Als je er geen rust in vindt, niet doen. Zoek iets wat wél bij jou past. Je kunt het eventueel later nog eens oppakken.
6. Verwar controle(-drang) niet met rust!
Controle geeft schijnveiligheid en dit kan de belofte van tot rust komen met zich mee brengen. Om tot rust te komen is het juist zaak om los te laten.
Misschien voel je weerstand om stil te zitten en niets te doen, omdat je je dan juist gespannen en onrustig gaat voelen. Misschien word je geconfronteerd met gedachten en gevoelens waar je je liever niet bewust van wordt. Je vlucht in actief zijn. Mocht dit bij jou spelen, schakel professionele hulp in. Je kunt dit niet alleen oplossen. Je hebt iemand nodig die je hierbij begeleidt. Ook als je geen idee hebt hoe je tot rust kunt komen, dan is professionele hulp geen overbodige luxe. (Foto: Brooke Cagle/Unsplash)
Roos Streumer is eigenaar van Mentaal Onderhoud, voor stress & burn out counselling, psychosociale hulp bij perfectionisme, faalangst, weinig zelfvertrouwen en slaapcoaching. En: ontspannende voetmassage!
LEES MEER: MEER NIETS LAAT JE MEER LEVEN. LEES WAAROM…
Wisten wij veel drie jaar geleden… 
Negatieve emoties? Zo overheersen ze je niet 