Waarom 'kom uit je comfort zone' vaak een slecht advies is

Lees meer van Pieter Offermans

‘Kom uit je comfort zone’ is een vaak gehoord advies. Maar wat als dit motto niet het wondermiddel is waarvoor we het houden? Wat als het in veel gevallen juist de oorzaak is van onze depressies en slechte werkprestaties? Pieter Offermans wil er dít over kwijt…

‘Kom uit je comfort zone!’ Krijg je ook weleens dit advies? Misschien hoorde je het van een coach of leidinggevende. Of heb je het in een zelfhulpboek gelezen. ‘Uit je comfort zone komen’ geldt als een deugd. Je moet voortdurend worden ‘uitgedaagd’ en ‘jezelf pushen tot het uiterste’, want alleen zo kun je als persoon ‘groeien’.

Over de onzin van dit motto zijn al een aantal interessante artikelen verschenen. Zo zegt Andy Mort van The Gentle Rebel Podcast: ‘Vergeet wat je hebt gehoord, de comfort zone is je vriend.’ En in NRC schrijft Japke-d. Bouma:

‘Waarom zou je op kantoor uit je comfort zone komen? Presteer je dan beter? Krijg je meer gedaan als je je bureau een paar dagen in het clubhuis van de Hells Angels neerzet, of als je voor de koelkast gaat werken met de deur open? Word je creatiever als je op het toilet van een internationale trein gaat zitten flexwerken, of bij de afdeling sales? Ik dacht het dus niet.’

Zelf krijg ik behoorlijk jeuk als ik de woorden ‘kom uit je comfort zone’ hoor. Dat komt omdat het in de meeste gevallen een slecht advies is. Laat me uitleggen waarom.

‘Uit de comfort zone’ als doel op zich

Het kan zeker zinvol zijn om af en toe iets te doen waar je in eerste instantie geen zin in hebt of bang voor bent. Een groep toespreken over een onderwerp dat je aan het hart gaat, bijvoorbeeld. Uit een gewelddadige relatie stappen. Door de regen fietsen om de kinderen van school op te halen. Of Spaans leren omdat je volgend jaar op wereldreis gaat. In al die gevallen dient het een duidelijk en nobel doel om de comfort zone te verlaten. Maar volgens de goeroes en andere goedbedoelende raadgevers is zo’n doel eigenlijk overbodig. Jezelf pushen om het pushen vinden zij al meer dan voldoende reden.

Inderdaad, voor hen is ‘uit de comfort zone komen’ een doel op zich. Zo stelt de auteur van een blog op MT.nl: ‘Een belangrijke taak voor een leidinggevende ligt niet in het tevreden houden van zijn mensen, maar in het voortdurend uitdagen.’ Het maakt blijkbaar niet uit waarvoor je uit de comfort zone komt, áls je er maar uit komt. (Daarom moeten we bij bedrijfstrainingen dingen doen zoals een liedje zingen met een Unox-muts op.) Ook ik ben niet zonder zonde. Jarenlang verslond ik het ene zelfhulpboek na het andere en in de geest van wat ik las, zei ik zoveel mogelijk ‘ja’ op alles wat er maar op mijn pad kwam. Ik herinner mij dat ik me voor een zomervakantie had aangemeld voor vrijwilligerswerk. Niet omdat het doel me nou zo bijzonder na aan het hart lag, maar ‘je móet immers in beweging blijven, anders sta je stil’.

‘Kom uit je comfort zone’ is een gebod

Het idee dat we ‘voortdurend de uitdaging moeten aangaan’ klinkt nu heel vanzelfsprekend, maar deze manier van denken is relatief nieuw.

Volgens de Deense psycholoog Svend Brinkmann (zie video hieronder) leven we sinds de jaren zestig in een ‘accelererende cultuur’. In onze ervaring is alles voortdurend in beweging. We stoppen onze agenda vol met allerlei afspraken en projectjes omdat we nooit stil mogen staan. We moeten ‘het maximale eruit halen’ tot aan onze dood toe (tekst gaat door onder de video!).

‘Kom uit je comfort zone’ is allang geen vrijblijvend advies meer, maar een strikt gebod. Bedenk eens wat het voor je carrière zou betekenen als je je leidinggevende tijdens een jaargesprek vertelt dat je eigenlijk heel tevreden bent met je functioneren. Dat je voor komend jaar eens minder hoogdravende doelen gaat stellen. Je baas vindt dat waarschijnlijk geen goed idee. Er wordt simpelweg van je verwacht dat je ‘je ontwikkelt’, hoe bekwaam je ook in je vak bent. Volgend jaar moet je beter, creatiever en succesvoller zijn. En het jaar daarop? Dan moet je nóg beter, nóg creatiever en nóg succesvoller worden. Enzovoorts.

Met wilskracht alleen kom je er niet

Maar natuurlijk kun je jezelf niet voor eeuwig blijven overtreffen. Of we dat nu leuk vinden of niet: we hebben niet alles in ons leven zelf in de hand. Je bent als individu toch ook gebonden aan allerlei externe factoren, waaronder politieke, sociaal-economische en biologische omstandigheden. Met wilskracht alleen kom je er niet. Evenmin is er in dit systeem van ‘voortdurende nooit-aflatende verbetering’ een moment waarop jij of de baas tevreden kan zijn. Brinkmann zegt daarover in zijn boek Standvastig:

‘De satirische internetsite Rokokoposten had een verhaal van een man die klaar was met zijn zelfontwikkeling omdat hij zijn volledige potentieel had gerealiseerd. Het verhaal is grappig omdat het volgens de zelfontwikkelingsreligie onmogelijk is om klaar te zijn met zelfontwikkeling. Maar het is tegelijkertijd twee keer zo grappig omdat het de absurditeit van deze religie aantoont.’

Burn outs en faillissementen

En dus raken steeds meer mensen gefrustreerd. Volgens Brinkmann is dit een van de redenen waarom de cijfers voor stressgerelateerde aandoeningen tegenwoordig zo hoog liggen. Honderd jaar geleden mochten we niks en kregen we neuroses. Nu móeten we alles en krijgen we burn outs en depressies.

Niet alleen mensen, maar ook bedrijven ondervinden schade van het ‘kom uit je comfort zone’-gebod. Je kunt wel roepen dat je werknemers ‘voortdurend moet uitdagen’, maar zulk denken leidt onvermijdelijk tot steeds roekelozer gedrag. Barbara Ehrenreich, auteur van Smile or die: how positive thinking fooled America and the world, geeft hiervan een voorbeeld uit de tijd vlak voor de financiële crisis van 2007. De topmanagers van Lehman Brothers en andere grote banken spoorden hun werknemers aan om steeds grotere risico’s te nemen. De paar medewerkers die hun zorgen uitspraken over de riskante koers van het bedrijf (en dus ‘in hun comfort zone’ bleven) werden de mond gesnoerd of zelfs ontslagen. Wie weet, als meer medewerkers de ruimte hadden gekregen om in hun comfort zone te blijven, dan was er misschien helemaal geen wereldwijde economische crisis ontstaan.

Een eerste stap: meer ruimte voor bezinning

Het gebod om voortdurend buiten de comfort zone te leven, levert ons een hoop opgebrande mensen en weinig duurzame successen op. Dat moet veranderen. Hoe? Door nooit meer een uitdaging aan te gaan? Nee, dat zou evenzeer absurd zijn. Maar meer ruimte voor bezinning lijkt mij een goed begin. Twijfelen speelt daarin een belangrijke rol. Elke keer dat je wordt bevolen (of de verplichting voelt) om ‘uit de comfort zone te stappen’ zou je je moeten kunnen afvragen waartoe het dient. Soms zal blijken dat het juist is om een stap erbuiten te zetten. En vaak zal duidelijk zijn dat dat helemaal niet nodig is. In dat laatste geval moet je ook de mogelijkheid krijgen om ‘nee’ te zeggen en standvastig te zijn. Ik denk dat we hier een stuk gelukkiger van worden. En we leveren nog beter en zinvoller werk ook. Ironisch eigenlijk, want dat is precies wat de pleitbezorgers van het motto ‘kom uit je comfort zone’ hadden willen bereiken.

Pieter Offermans is auteur, blogger en communicatiemedewerker. In zijn bijdragen onderzoekt hij de impact van hedendaagse verschijnselen (kantoortuinen, nieuwe media, etc.) op ons welbevinden. Meer informatie: pieteroffermans.nl. Dit artikel verscheen eerder op zijn site.

MEER LEZEN: WAAROM IS VERANDEREN EIGENLIJK ZO ENORM MOEILIJK? JILDOU LEGT HET UIT.