Schiet jij weleens in de slachtofferrol, waarmee jij jezelf saboteert? Of herken jij mensen die dat regelmatig doen? Dit zijn zinnen die je bij jezelf óf bij anderen kunt herkennen die erop duiden dat iemand in de slachtofferrol schiet en zichzelf daarmee ondermijnt. En we leggen je ook uit hoe jij, of iemand eruit komt, die rol.
Deze zinnen gebruik je als je in de slachtofferrol zit:
1. Ja maar…
‘Ja maar’ is de meest voorkomende slachtofferrolzin. ‘Alles na de komma is gelogen’, heb ik ooit weleens gehoord over deze zin. Nu is dat misschien wat erg boud, maar feit is wel dat wat na ‘ja maar…’ komt vaak een excuus is. Het is denken in onmogelijkheden in plaats van in van wat je wel kan.
2. Dat is/was omdat…
Oef, dit is er een die je zelf nauwelijks zal opvallen. Vaak leggen mensen namelijk de verantwoordelijkheid voor iets wat niet lukt buiten zichzelf.
3. Ik kan dit niet…
Ik kan dit niet (tenzij het gaat om een bewezen iets als een handicap) is een perfect excuus om de handdoek in de ring te gooien. Ahum. Deze had ik zelf altijd als het om Photoshop ging. Was ik ergens op een werkplek en moest ik met Photoshop werken, dan gooide ik mijn armen in de lucht en riep: ‘Ik kan dit niet!’. En toen begon ik met STRESSED OUT. Binnen een dag kon ik prima Photoshoppen, hoor. Je mag natuurlijk iets niet willen. Maar iets niet kunnen is wat anders. Je kunt vaak meer dan je denkt.
Veranderen, waarom is het zo moeilijk?4. Het is nu eenmaal zo/dat hoort zo
Mensen worden opgevoed met beelden van ‘hoe het hoort’. Dit kan zich uiten in hoe je je gedraagt en hoe je denkt over je leven en over je loopbaan. Maar: welke van die denkbeelden zijn van jezelf en welke heeft je opvoeding/de maatschappij je opgelegd? Wie weet houd jij jezelf wel ontzettend klein door te leven naar hoe jij dénkt dat ‘het heurt’. Says who? En vooral: who cares?
5. Dat heb ik al geprobeerd, maar dat werkte (ook) niet…
Natuurlijk kan het zijn dat je iets al hebt geprobeerd en het niet werkte. Tuurlijk. Dat kan. Met een opmerking als deze gooi je echter de deur dicht. Je bent niet bezig om te zoeken naar een oplossing, maar om uit te leggen waarom een andere oplossing niet werkte. Je staat in de ‘nee’-stand, hoor je aan alles in deze zin.
6. Jij móet me helpen
Het zit hem hier in het woord ‘moeten’. Het impliceert namelijk totale afhankelijkheid van een ander. En je plaatst de verantwoordelijkheid buiten jezelf. Daarnaast verplicht je de ander om voor je te zorgen. Je kunt het zelf niet af. Hoor je deze zin bij een ander? Probeer die persoon dan te laten zien wat hij/zij zelf kan doen om zo zelfredzaamheid te stimuleren. Gebruik je hem zelf vaak? Vervang ‘moet’ door het vragende en minder eisende ‘zou jij me willen/kunnen helpen?’
7. Ja maar, hij/zij…
Deze zie je veel voorkomen. Mensen wijzen letterlijk naar de ander. Kan trouwens ook om meervoud gaan: de anderen. Natuurlijk zijn er altijd anderen in de wereld en die doen niet altijd wat jij wilt. Dat is een fact of life. En dan ben jij er ook nog altijd. En je hebt een keus.
Oké, je weet nu aan welke zinnen je de slachtofferrol kunt herkennen. Maar wat als je er dus soms per ongeluk in schiet of iemand anders dat ziet doen? Realiseer je dat je slachtofferrol jou, of de ander niet duurzaam uit een situatie haalt. Het voelt even goed en geeft korte termijn winst, maar echt: op de lange termijn heb je er niets aan. De slachtofferrol ondermijnt je zelfredzaamheid en ook je mogelijkheden. Je leert jezelf ermee wél duurzaam aan dat je het niet kunt. Je kunt gelukkig vaak meer dan je denktn.
Probeer jezelf, of de ander, dus te stimuleren persoonlijk leiderschap te tonen: neem zelf zo veel mogelijk de verantwoordelijkheid voor je leven (al kun je natuurlijk altijd om hulp vragen, want dat getuigt alleen maar van kracht).
LEES OOK: HOUD JIJ JEZELF GEVANGEN IN JE LEVENSVERHAAL?
Maaike Helmer is oprichter van multimedia uitgeverij STRESSED OUT en auteur van het succesvolle boek ‘NIETS, mijn zoektocht naar innerlijke rust in tijden van alles’ (o.a. bekend uit Vrouw/Telegraaf, Grazia, Koffietijd en De Volkskrant).
Zo vind je je balans je tussen uitersten 
Neem jij wel verantwoordelijkheid voor je eigen leven? 