Je kunt alleen veranderen waar je zicht op hebt. Pas als je je ergens van bewust bent, kun je kijken hoe het ook anders kan, zegt Niels. En ook dan is het vaak niet eenvoudig. Veel van wat we doen heeft stevige wortels in onze eigen geschiedenis. Zoals: de dramadriehoek.
Bewustzijn helpt enorm. En ik vind dat vaak de meest simpele modelletjes ook enorm helpen. Ze slaan soms de werkelijkheid wat plat. Het kan er wat zwart-wit van worden. Maar om de boel even op scherp te zetten en je te dwingen na te denken of je wel het juiste doet is dat soms ook nodig.
De dramadriehoek
Vandaar, in dit artikel een simpel, effectief, lekker zwart-wit model: De dramadriehoek. Het klink ook meteen heel beladen, hè? De dramadriehoek geeft inzicht in waarom het tussen jou en de ander niet loopt. Hij komt uit de Transactionele Analyse (TA), een psychotherapeutische behandelmethode, die voor een belangrijk deel gaat over communicatie (de analyse van ‘transacties’ tussen jou en de ander)
Een voorbeeld van hier thuis bij mij: Mijn zoontje komt naar me toe:
Hij: ‘Pappa, ik verveel me.’
Ik: ‘Waarom ga je niet lekker buiten spelen? Het is prachtig weer.’
Hij: ‘Daar heb ik geen zin in.’
Ik: ‘Je kunt ook de nieuwe Donald Duck gaan lezen, ga je lekker in de hangmat liggen…’
Hij: ‘Die heb ik al uit.’
Ik: ‘Waarom bel je niet even één van je vriendjes?’
Hij: ‘Die zijn allemaal met vakantie.’
Ik: ‘Hé, dan ga je maar gewoon even je kamer opruimen hoor! Dat is toch hoog nodig. Blijkbaar is niks vandaag goed en kan ik je niet helpen.’
Hij: ‘Nou, je wil me helemaal niet helpen!’ (en draait zich teleurgesteld om)
Het dramadriehoek model:
Stel je drie punten van een driehoek voor. De ene punt staat voor de plek van de Redder, het tweede punt voor de plek van de Aanklager. Het derde punt van je driehoek is voor het Slachtoffer. Tussen de drie rollen speelt de dynamiek. Het model geeft aan dat we in een dergelijke interactie met elkaar ieder in een ‘rol’ van ons drama stappen. Alsof we een toneelstukje gaan spelen met elkaar. Mijn zoontje is dan het ‘slachtoffer’. Hij verveelt zich, komt naar mij toe. Hij heeft een wat tragische blik, zijn toon is wat futloos. En belangrijk: Hij stelt me geen vraag, maar er zit wel iets vragends in zijn blik. Dat maakt hem voor het model even ‘slachtoffer’. Ik reageer als ‘redder’. Er wordt me niks gevraagd, maar ik kom desondanks met een aantal suggesties, bedoeld om zijn rotgevoel op te lossen.
Van redder en slachtoffer, worden we opeens allebei aanklager
Daar kunnen we allebei een tijdje mee doorgaan. Tot het moment dat één van ons tweeën het genoeg vindt. Dan kiest diegene (onbewust) een andere rol. Herken je het moment dat ik van ‘redder’ overstap naar de rol van ‘aanklager’? Als ik zeg dat hij maar lekker zijn kamer moet opruimen zit daar het verwijt in dat niks van wat ik aandraag goed is. Dus zeg ik dat hij het maar lekker zelf moet uitzoeken (weet je nog dat hij me eigenlijk niks had gevraagd?). Zijn reactie daarop is ook niet meer die van slachtoffer. Hij wordt ook ‘aanklager’. Hij moet even duidelijk maken dat ik inderdaad niet goed help. En dan zitten we allebei met een rotgevoel, naar elkaar en over onszelf.
WDJNJM is: ‘Waarom Doe Je Niet? Ja Maar…’
Deze uitwisseling van stapjes in het drama, tot en met het moment dat het omslaat heet Spel in de transactionele analyse. Eric Berne, de grondlegger van de transactionele analyse, heeft samen met collega’s een hele reeks Spelen tussen mensen geanalyseerd en opgenomen in het boek: Games People Play. Elk Spel heeft als titel de beginletters van een zin die het Spel goed samenvat. In het geval van mijn zoontje en mijzelf is dat een klassieker: WDJNJM . Dat staat voor ‘Waarom Doe Je Niet? Ja Maar.’ De klassieke valkuil van de helper en degene die eigenlijk iets anders nodig heeft dan de geboden hulp. En als je dan eenmaal dit Spel kent en de dramadriehoek snapt, dan is het heel confronterend om jezelf zo’n Waarom ga je niet….?-zin te horen uitspreken. En vervolgens ga je op zoek naar alternatieven. En het bedenken en proberen van alternatieven helpt je om nieuw gedrag te leren. Daar help je niet alleen jezelf mee, maar ook de ander. Die zit namelijk ook vast in zijn rol in de driehoek.
De dramadriehoek is er natuurlijk ook vaak in werksituaties
In het geval van mijn zoontje kan ik al vrij snel zeggen: ‘Joh, wat rot dat je je verveelt, kan ik iets voor je doen?’ Misschien is zijn reactie dan wel ‘Nee, maar ik wou het even vertellen.’ Of ‘Ja, wil je vragen of Bart vanmiddag kan komen spelen?’ En dat is dan ook de snelste route uit het Spel. En ditzelfde gebeurt natuurlijk tussen volwassenen in werksituaties. Zo sprak ik vorige week een boekhouder die het heel lastig vindt om ‘nee’ te zeggen op vragen van twee specifieke collega’s. Tot het moment dat hij doorhad dat hij met deze collega’s ook in de dramadriehoek beland is. Morgen hoor ik of hij met hen uit de dramadriehoek gestapt is en gestopt is met Spel spelen met deze collega’s. Ben benieuwd!
Niels is coach en heeft zijn eigen praktijk: nielsvansanten.nl. Hij werkt ervaringsgericht, lichaamsgericht, experimenterend, onderzoekend, op basis van getoetste, effectieve modellen en theorie.
LEES OOK: JE INNERLIJKE CRITICUS SABOTEERT JE; DIT WIL JE DAAROVER WETEN…
