Ook zo'n last van zelfkritiek? Ontmoet je innerlijke criticus

Lees meer van Niels van Santen

Dat stemmetje dat áltijd wel iets vindt van wat je doet. Dat altijd wel een negatieve mening heeft. Vragen stelt, niet om je te helpen, maar om je te ondermijnen. Komt je bekend voor? Ontmoet je innerlijke criticus…

Ken je ‘m? Die stem in je die kritiek op jezelf levert? Soms laat hij je het met woorden weten, die dan als gedachten in je hoofd blijven rondzoemen. Soms merk je het aan kramp in je buik, hoofdpijn, of aan een rotgevoel dat je overneemt. Die stem die vindt dat er bij alles wel iets te melden valt dat niet zo goed is aan jezelf. Waarom is die stem er eigenlijk? Waarom zorgen je eigen gedachten ervoor dat je je rot voelt en belemmer je zo je eigen levensvreugde?

Allemaal delen in ons

Ik hou van het idee dat we allemaal ‘delen’ in onszelf hebben. Subpersoonlijkheden als het ware. Een voorbeeld om dit toe te lichten: Stel je voor dat je met een heerlijk gevoel wakker wordt. Je hebt lekker geslapen, je ziet langs de rand van de gordijnen de zon binnenkomen. Je voelt je licht, ontspannen, knuffelig. Je maakt je kinderen met liefde en een grapje wakker. Dit zou je je ‘lichvoetige ik’ kunnen noemen: Je denkt, voelt en doet lichtvoetig. Een uur later voel je je lichtvoetigheid wegvloeien en plaats maken voor lichte stress. Er moet nog brood gesmeerd, tanden gepoetst. Het weerbericht geeft inmiddels aan dat het flink gaat regenen en op de een of andere manier zijn de regenjassen niet te vinden. Vergeten in het weekend? Je toon naar je kinderen verandert, de manier waarop je denkt verandert, en je voelt wat gejaagdheid en spanning in je lijf. Je komt dan wat meer terecht in een pusherig deel.

Voice Dialogue: jij en je bus

Dit concept is het uitgangspunt van Voice Dialogue, waarmee ik in mijn praktijk vaak werk. In Voice Dialogue wordt dan vaak het beeld gebruikt van jij en je bus. Eigenlijk hoor jij, als de baas van je bus, achter het stuurwiel. En zijn alle subpersoonlijkheden passagiers, tót het moment dat jij ze een tijdje het stuurwiel overhandigt. Zo gaat het helaas vaak niet. Met regelmaat springt één van je subpersonen achter het stuurwiel. En dat heb jij als chauffeur niet eens door. En dan zijn er ook subpersoonlijkheden die eigenlijk nooit achter het stuur mogen en achterin de bus wat zitten te verpieteren. Bij een burn out bijvoorbeeld, is vaak langere tijd de balans kwijt tussen de primaire delen (dat zijn degenen die in jouw bus het makkelijkst het stuur overnemen) en de keerzijde ervan. Een goed ontwikkelde subpersoon, zoals bijvoorbeeld je ‘verantwoordelijke harde werker’ is zo groot geworden dat de andere kant van de polariteit (‘je nonchalante ik’), er niet meer mag zijn. Dit deel zit dus achterin de bus te verpieteren. Terug naar de criticus.

De taak van je innerlijke criticus

Je innerlijke criticus is een bijzonder deel van je. Hij richt zich niet op één domein, maar kan echt overal kritiek op uiten. Hij vertelt je alleen wat je niet goed doet. Als je op een vrije dag te lang in je bed blijft is het niet goed, want je kunt op deze dag zoveel leuke dingen buiten de deur doen. Als je echter vroeg opstaat geef je jezelf op je kop dat je nooit eens lekker ontspannen in bed kunt blijven liggen. Als je dan iets later niet goed kunt kiezen wat je die dag gaat doen, dan is het commentaar dat je deze dag wel zinvol moet besteden. Als je echter gewoon maar gaat doen waar je zin in hebt, krijg je aan het eind van de dag op je kop dat je die toffe middagvoorstelling hebt gemist omdat je niks van tevoren hebt uitgezocht. En zo gaat het maar door…

Hoe is de innerlijke criticus ontstaan?

Zoals alle patronen en neigingen die je hebt ontwikkeld, is ook dit deel in je kindertijd ontstaan. Ouders die je waarschuwen dat je voorzichtig moet doen met andere kinderen, of juist moet oppassen vóór andere kinderen. De reactie die je kreeg als je per ongeluk iets liet vallen. Je kreeg het te horen als je niet goed luisterde, of als je je rommel niet achter je opruimde. Maar ook bijvoorbeeld dat je hoorde hoe de leraar kritiek gaf op de klasgenoot die niet goed oplette tijdens een les.

Functie van de innerlijke criticus

Als kind leer je dus via het commentaar van ouders en anderen dat je bepaalde dingen wel moet doen en andere dingen niet mag doen. De innerlijke criticus die dan ontstaat heeft daar goed naar geluisterd en besloten dat hij alles gaat doet om je die pijn en dat commentaar te besparen. Hij zorgt dat je je goed gedraagt, dat je geen kritiek meer krijgt. Hij zorgt dat je meer gaat laten zien van wat gewaardeerd wordt (degenen voor in je bus) en dat je vooral niet laat zien wat afgekeurd werd (die mogen achterin je bus). Zo krijg je dus meer waardering en liefde. Hij beschermt je: ‘Als je nou even extra checkt of je geen spinazie tussen je tanden hebt, wordt er niet achter je rug om over je gepraat…’ ‘Zit rechtop’, ‘Zorg nou dat je kinderen leuke kleren aan hebben naar dat feestje.”

Let de komende dagen maar eens op: Waar heeft jouw innerlijke criticus commentaar op. Zit er een lijn in? Is het altijd hetzelfde thema? En hoe merk jij het? Voel je het in je lijf? Zijn het terugkerende gedachten? Succes!

Niels is coach en heeft zijn eigen praktijk: nielsvansanten.nl. Hij werkt ervaringsgericht, lichaamsgericht, experimenterend, onderzoekend, op basis van getoetste, effectieve modellen en theorie.

LEES OOK: JE INNERLIJKE CRITICUS: ZO GA JE ERMEE OM!