Soms komt iemand mijn praktijkruimte in en is het niet zo duidelijk wáár het overheersende gevoel vandaan komt. Dan zit ik met iemand in mijn praktijkruimte te ontrafelen waarom iemand zo boos is, zo gefrustreerd, of zo afgestompt is geraakt.
Met regelmaat komen we er samen achter dat iemand eerst een tijdlang flink over zijn (of haar) grenzen heeft laten gaan. Niet doorhad dat er een grens was bereikt. Of dat misschien wel enigzins doorhad, maar niet serieus heeft genomen. Of dacht: ‘Hier moet ik eigenlijk iets mee’, maar besloot – met al dan niet legitieme reden – om dat maar uit te stellen. Tot het moment dat het te veel is. Grenzen aangeven vinden veel mensen ingewikkeld. Niet alleen het aangeven, ook het duiden waar de grens voor iemand zit, is lastig. Soms is het in eerste instantie helemaal niet duidelijk dat er een grens gepasseerd is.
Voordat je een grens aangeeft, moet je hem leren voelen
Voordat je kunt leren hoe je een grens aangeeft moet je eerst leren om jezelf te voelen. Je bent zelf de enige referentie om te weten wanneer een grens in de buurt komt. Maar dan moet je wel op zo’n manier contact met jezelf maken dat je iets kunt met de signalen die je krijgt. Een gedicht dat ik af en toe laat horen aan cliënten, is Start close in van David Whyte. Waar het gedicht voor mij over gaat, is dat we zo vaak moeite hebben met de eerste stap, en in gedachten al met de volgende bezig zijn (tekst gaat door onder de video).
Als jij bij mij met een afgestompt lusteloos gevoel binnenkomt en weer levenslust wilt krijgen, is de verleiding voor mij groot om daarin mee te gaan en allerlei energieopwekkende dingen te gaan doen met je. Maar die eerste stap is teruggaan naar hoe je je levenslust bent kwijtgeraakt. En vaak komen we dan uit bij materie waar je eigenlijk niet mee aan de slag wilde, die pijnlijk is of waarbij je je kwetsbaar voelt… Dát is de eerste stap!
En als je je grens een tijdlang laat passeren?
Eigenlijk heb je dus een tijd niet goed naar jezelf geluisterd. Je kunt dan terchtkomen in de negatieve gevoelens die ik hiervoor noemde: gefrustreerd, afgestompt somber, of boos. Één van de mogelijkheden als je te lang wacht met je grens aangeven is dat je ontploft als het te veel is geworden. Er is een prachtige therapeuten-term voor dit moment dat je vanuit een ‘teveel’ alsnog je grens gaat aangeven: ‘Je zegelboekje incasseren’. Alsof je al die momenten daarvoor (onbewust) een zegeltje in je boekje hebt geplakt toen je je grens niet aangaf. En dan komt het laatste incident, precies op het moment dat je zegelboekje vol is. Vervolgens incasseer je die op dat moment, bij die persoon, alsof dat incident alle schuld heeft van het hele volle zegelboekje. Bam! Dan moet natuurlijk met een flinke woede-uitbarsting.
Maar waarom is het zo moeilijk om een grens aan te geven?
Daarvoor moeten we eerst naar de basis. Mensen hebben een natuurlijke behoefte aan contact. Voor een pasgeboren baby is het een zaak van leven of dood om contact met de ouders te houden. Ken je dat experiment met moeder en kind, waarbij de moeder opeens ‘uit contact gaat’? Het kind probeert op allerlei manieren het contact te herstellen, tot het moment dat moeder weer in contact gaat. Heftig hè? (tekst gaat door onder de video)
Om dat contact met je ouders te houden verzin je met je onvolgroeide babybreintje manieren om dat voor elkaar te krijgen. ‘Moet ik goed luisteren? Lachen? Moet ik juist stil zijn? Behulpzaam zijn? Moet ik zelfstandig spelen en mamma niet teveel storen? Of vooral hard huilen om contact te leggen?’
Kwetsbaarheid is hier een sleutelwoord
We kennen allemaal momenten dat we ons in contact kwetsbaar voelen. Als baby hebben we dat gevoeld en die kwetsbaarheid komen we in het hier en nu als volwassenen nog steeds tegen. Kwetsbaarheid is ook nodig om contact te maken. Erachter zit het verlangen naar willen voelen dat iemand anders je helemaal accepteert, met al je goede en slechte kanten. Als kind (zie video) doe je hier dus ervaring mee op: je leert hoe je gekwetst kunt worden. Je leert ook dat aan jouw verlangen naar helemaal geaccepteerd worden zoals je bent niet tegemoet gekomen wordt. Sommige eigenschappen zijn gewenst, maar als je andere eigenschappen laat zien, krijg je geen fijne reactie. Omdat dit pijnlijk is, kun je gaan doen alsof je onkwetsbaar bent. Dat doe je uit de angst om gekwetst te worden. Maar ook kwetsbaarheid kan je opmerkzaam maken op de angst om gekwetst te worden. Het ligt dicht bij elkaar. ‘Waar kwetsbaarheid te maken heeft met de behoefte dat de ander ons geen schade zal berokkenen, heeft onkwetsbaarheid te maken met een vervorming daarvan; de behoefte het vertrouwen te ervaren dat de ander ons geen schade kan berokkenen’ (Uit: Hoe raak ik je aan? Veenbaas en Weisfelt, 1990)
De route terug
Als je je realiseert dat kwetsbaarheid een sleutelwoord is, dan is de route naar je grenzen beter leren voelen ook duidelijk: Je zult (opnieuw) moeten leren voelen wanneer je geraakt wordt, je je in het contact kwetsbaar voelt. Die kwetsbaarheid is het signaal dat er iets gebeurt tussen jou en de ander waar je alert moet zijn. De stap daarna is deze geraaktheid serieus nemen. En vanuit daar een keuze maken, hoe je wilt handelen. En de laatste stap is die grens aangeven (of niet). En dan kan ik je wel leren hoe je dat doet, maar pas nadat je geleerd hebt te vertrouwen op de signalen dat een grens in de buurt is gekomen. Laat je me weten wat je eraan had?
Niels is coach en heeft zijn eigen praktijk: nielsvansanten.nl. Hij werkt ervaringsgericht, lichaamsgericht, experimenterend, onderzoekend, op basis van getoetste, effectieve modellen en theorie. Binnenkort zal stressedout.nl e-courses en Masterclasses gaan organiseren . Op de hoogte blijven? Schrijf je in voor de Minder Stress Mail o.v.v. ‘innerlijke rust’ en jij hoort als eerste wanneer we beginnen!
LEES OOK: WAAROM IS GRENZEN AANGEVEN TOCH ZO ONTZETTEND MOEILIJK?
Een ruzie om niks? Dit is er écht aan de hand 
Waarom een ander willen helpen niet altijd het beste is 