Als je ‘s morgens wakker wordt begint er niet alleen een nieuwe dag. Er is ook een dag voorbij. Meestal sta je er niet zo bij stil, maar het leven zit vol met afscheid en nieuw begin. Een burn out is ook zo’n afscheid én een nieuw begin.
Je kunt, naast bovengenoemde concrete voorbeelden van bijvoorbeeld een dag, soms ook afscheid moeten nemen van dingen die niet zo concreet zijn. Iets dergelijks zie je bijvoorbeeld ook bij mensen met een burn out. Dan is er een tijdlang de hoop dat het iets is dat voorbij waait zonder impact op de rest van je leven te hebben. Maar als je je leven niet aanpast aan de inzichten die de burn out je oplevert, dan is er de kans dat je gewoon weer hetzelfde gaat doen. En dan loop je mogelijk opnieuw tegen een burn out aan. Het gevolg van opnieuw tegen hetzelfde aanlopen is vaak een negatief gevoel. Over jezelf, dat je dit weer overkomt, over de mensen die jou dit aandoen, over de wereld in het algemeen. Het kan een verlies van vertrouwen creëren. In jezelf, in je gezondheid, in relaties in het algemeen, in het leven. Dat kan een cirkel zijn waar je in vast komt te zitten. Misschien herken je dit wel bij jezelf of bij iemand dichtbij. Alsof de dingen zinloos zijn geworden door het verlies.
Burn out in fasen
De route van afscheid naar verwerken en uiteindelijk weer openstaan voor iets nieuws kent een aantal fasen. Een gevoel van zinloosheid waar ik het net over had is een resultaat van het overslaan van een fase. Daarom is het goed iets te weten over het proces waar je in zit. Als je er zo naar kunt kijken, dan is zo’n gevoel van zinloosheid een signaal. En dan kun je door zo’n signaal kijken wat je anders kunt gaan doen. Vanaf het moment dat je je beeld van jezelf moet loslaten zijn dit de volgende stapjes:
• Er komt een afscheid
• Er is een periode van de pijn van het afscheid voelen en verwerken (rouw)
• Er ontstaat een fase waarin je de waardevolle zaken uit het contact/de relatie oppakt (zingeving)
• Je staat weer open voor een nieuwe start (op een andere manier).
Als we kijken naar hoe dit is bij een burn out, dan gaat het min of meer als volgt: je hebt een beeld van jezelf als iemand die veel aankan, gezond is, stevig, sterk. Dat beeld is je vertrouwd, het voelt alsof dat echt is wie je bent. Dan komt er een periode waarin je steeds meer merkt dat er scheuren in vallen, dat je stress en spanning ervaart, tot het moment dat je echt uitvalt met een burn out. Je zit thuis, wat niet alleen een praktisch verlies van een werkplek en collega’s is, maar ook van je beeld van jezelf.
Burn out is vaak een dubbel proces
Vaak is een burn out dan ook een soort dubbel proces: Er is een fysieke kant: het zorgen dat de stresshormonen uit je systeem komen, dat je weer wat energie en weerstand opbouwt. Maar meestal start er ook een zoektocht (en die is ook echt nodig) naar hoe het zover heeft kunnen komen. Met inzichten die pijnlijk kunnen zijn. Die je erop wijzen dat er eigenlijk geen weg terug is. Je wordt niet meer ‘de oude’. Er is op zo’n manier aan de bel getrokken dat je het in het vervolg anders zult moeten gaan doen. En ook dat is weer dubbel: Daar zit de pijn en het verwerken in van de ‘oude ik’. Én er zijn heel veel mensen die de ervaring ook weten in te zetten voor zingeving en van daaruit een nieuwe koers inslaan voor het vervolg van hun leven.
Zingeving als proces
En dit is een taai proces. Zeker het gedeelte waarin je uit moet zoeken wat in je eigen persoonlijkheid nou bijgedragen heeft aan je burn out en waarin je afscheid neemt van je ‘oude ik’ is taai om in je eentje te lopen. Het kan helpen om daar support te zoeken. Workshops, boeken, cursussen, een coach.
Net zoals zinloosheid ervaren een signaal is dat je een stap overslaat zijn er ook andere signalen dat je een stap overslaat. Het signaal maakt dan ook meteen duidelijk in welke stap in het proces je nog iets te doen hebt.
Er zijn drie veelvoorkomende andere gevoelens/signalen, die elk passen bij een andere stap in het proces:
• Je klampt je nog vast aan dat wat eigenlijk al voorbij is.
• Je probeert (tevergeefs) te miskennen dat er een afscheid is geweest.
• Je koestert wrok over dat wat voorbij is, of bijvoorbeeld tegen iemand die daar schuldig aan zou zijn.
Je kunt je bijvoorbeeld vastklampen aan het beeld van jezelf als iemand die nog wel even door kan werken. Je geeft dan (nog) niet toe dat je onderuit bent gegaan en ziek thuis moet gaan zitten met je burn out. Vastklampen voorkomt dan dat je aan de slag zult gaan met de volgende stap, het accepteren en gaan verwerken van dit verlies. Je bent eigenlijk nog niet toe aan het afscheid van het beeld van je gezonde ik.
Miskennen heeft het risico dat je in dezelfde valkuil trapt
Als je probeert te miskennen dat je burn out reëel was, zul je ook (nog) niet openstaan om er iets van te leren. ‘Het viel wel mee’. Miskennen heeft een groot risico dat je opnieuw in dezelfde valkuil trapt. Je hebt nog niets kunnen leren van deze ervaring, dus je weet ook nog niet hoe het dan anders zou kunnen. Miskennen is een signaal dat je nog niet toe bent aan de pijn van het verlies voelen (rouwen). Als je wrok koestert, accepteer je iets nog niet. Of je geeft iemand anders de schuld. Als je nog niet bereid bent te kijken aan wat je eigen aandeel is geweest kun je ook niet goed de les leren die erin zat. En zul jij het op je volgende werkplek op precies dezelfde manier doen. Heel pijnlijk. Wrokken is een signaal dat je nog niet toe bent gekomen aan het oppakken van de zin van je burn out.
Herken je iets?
Als ik er met iemand mee werk, zoeken we altijd de fase in het proces waar iemand ‘is blijven hangen’. Dit kun je nu in je eentje door de signalen te herkennen. Vervolgens zou je tijd kunnen nemen om daar stil bij te staan. ‘Wat maakt dat ik me vastklamp?’, ‘Wat is er nodig om iets meer te accepteren dat het is zoals het is?’ Je verhaal delen met vrienden kan dan bijvoorbeeld helpen. Soms kan een afscheidsritueel organiseren ook helpen. Neem de tijd om uit te zoeken wat voor jou werkt. Of zoek er wat support bij. Één waarschuwing: Het helpt hier niet om mensen om je heen te verzamelen die ‘met je mee gaan praten’. Als jij merkt dat je nog wrok koestert over hoe het is gegaan zul je geen volgende stap kunnen zetten als de mensen om je heen je gaan bevestigen in jouw wrok. Die houden je dan vast in deze fase. Dus zoek mensen die je echt verder kunnen helpen. Een coach (als ik) bijvoorbeeld.
Niels is coach en heeft zijn eigen praktijk: nielsvansanten.nl. Hij werkt ervaringsgericht, lichaamsgericht, experimenterend, onderzoekend, op basis van getoetste, effectieve modellen en theorie.
LEES DOOR: DE BURN OUT IS FEITELIJK HET FAILLIET VAN JE IK…
Topmodel | Diabetes type 1 | Coma | Journalist | Burn out | Spirituele crisis
Meer innerlijke rust krijgen? ‘NIETS, mijn zoektocht naar innerlijke rust in tijden van alles’ (meer info HIER), van auteur Maaike Helmer, is een heel persoonlijk boek over het vinden van innerlijke rust. ‘Niets’ is o.a. bekend van Vrouw/Telegraaf, ELLE, JAN en Koffietijd. Het boek wordt ‘De Nederlandse Eten, Bidden, Beminnen’ genoemd .
Over problemen loslaten: wat je van bomen in de herfst kunt leren 
Heb jij een A, B of C persoonlijkheid? 