Ik was in december 2019 aanwezig bij de lezing ‘De illusie van chronisch geluk’ van The School of Life met de drie toonaangevende Vlaamse grote denkers, psychiater Dirk De Wachter, psychiater en filosoof Damiaan Denys en hoogleraar klinische psychologie Paul Verhaeghe.
In december 2019 was ik (Roos) een van de 1700 luisteraars bij een lezing van de School of Life , waarbij de drie Vlaamse denkers Damiaan Denys, Paul Verhaeghe en Dirk De Wachter zich uitspraken over deze tegenstelling: ‘De illusie van chronisch geluk’. Zij schreven allen een aantal boeken met analyses over deze maatschappij en krijgen veel aandacht in kranten, tv-programma’s en podcasts. Hieronder lees je 5 lessen die zij tijdens de betreffende lezing meegeven aan hun luisteraars:
1. Het individualisme heeft een keerzijde: we verliezen onszelf én de ander
De maatschappij is individualistischer dan ooit. Individualisme geeft ons het gevoel dat we vrij en autonoom zijn. Maar: dat is een illusie, zegt Damiaan Denys. Het brengt namelijk tegelijkertijd een grote verantwoordelijkheid met zich mee: de samenleving is daarmee veeleisend geworden naar jou als individu. Enter: het maakbaarheidsprincipe. Je mag eigenlijk niet meer falen, want het idee is geworden dat jouw geluk en succes afhangen van de keuzes die jij maakt. Faal je? Dat is je eigen schuld.
Veel mensen hebben te hoge verwachtingen en het gevoel dat ze constant moeten uitblinken in hun relaties en werk. Uitblinken is zelfs normaal geworden. Dit kan ervoor zorgen dat je bang gaat zijn om te falen, depressief raakt, burn out raakt of verslaafd. Als we erg gefocust zijn op onszelf, ontkennen we het belang van de ander, zegt Damiaan Denys. We krijgen het idee dat we allemaal maar sterk moeten zijn, in ons eentje. Terwijl we anderen juist zo hard nodig hebben.
Een succes is bijvoorbeeld helemaal geen succes als je het niet kunt delen met iemand. We compenseren dit gevoel van eenzaamheid met sociale media, een soort illusie van het echte samenzijn, wat uiteindelijk vaak voor nóg meer eenzaamheid zorgt. Ons leven heeft juist betekenis en waarde door het contact met anderen om ons heen.
Ik ben 40! Deze 9 x levenslessen had ik eerder willen weten2. Wat nu ‘normaal’ is, is dat over 10 jaar misschien niet meer
Als je je in deze maatschappij ‘niet normaal’ gedraagt, krijg je al snel een label met ‘stoornis’ of afwijking. Maar… wie bepaalt er eigenlijk wie er normaal is en wie niet? vraagt Paul Verhaeghe zich tijdens de lezing hardop af. De normale mens bestaat niet, zegt hij. Wat ‘normaal’ is, hangt af van normen die verschillen per tijd en per plaats. En wat we ‘normaal vinden’ is steeds specifieker geworden. Iemand die we als ‘niet normaal’ zien, heeft vaak dezelfde eigenschappen of gedragingen als de meeste mensen, alleen wat meer of minder. Daarom labelen we iemand als ‘niet normaal’. Als we de definitie van normaal steeds smaller maken, zijn er steeds minder mensen normaal. Dat heeft bijvoorbeeld tot gevolg dat er elk jaar nieuwe stoornissen bij komen. Paul Verhaeghe noemt dit ‘een toenemende disciplinering en normalisering’. De maatschappij creëert dus eigenlijk zelf steeds meer de aandoeningen en afwijkingen.
3. Lijden hoort bij het leven
We zijn vergeten dat lijden bij het leven hoort, stellen de psychiaters alle drie. Als we geloven dat het falen en lijden je eigen schuld zijn, wordt het moeilijk om nog te zeggen dat je lijdt. Want: je wordt erop afgerekend, het ‘is je eigen schuld’. Dit kan heel moeilijk zijn als je wél lijdt. Want het lijden hoort er voor iedereen nu eenmaal bij in het leven, en door te geloven dat dat niet zo is, wordt je het recht op lijden ‘ontnomen’. Volgens de psychiaters zoeken mensen daarom een andere reden om ‘gerechtvaardigd’ te kunnen zeggen dat ze lijden. Het is voor sommige mensen makkelijker om een diagnose te hebben en in plaats van ‘ik ben verdrietig’ bijvoorbeeld te kunnen zeggen ‘ik heb een depressie’. Want in het laatste geval mag je wel geoorloofd lijden. Dirk De Wachter noemt dit ‘professioneel lijden’ (dit geldt uiteraard niet voor de vele mensen die echt aan een depressie lijden). In zijn boek ‘De kunst van het ongelukkig zijn’ schrijft hij dat we de neiging hebben om het verdriet weg te duwen, alsof het er niet hoort te zijn.
4. Zingeving geeft zin aan het leven
We willen alsmaar meer, meer, meer. Altijd maar meer willen hebben wordt ‘pleonexia’ genoemd. De Griekse filosoof Aristoteles had het hier al over. Maar inmiddels hebben we een grote welvaart en hebben we alle spullen die we nodig hebben. Waarom komen veel mensen erachter dat dit hen toch niet gelukkig maakt? Nu niet iedereen meer aan religie doet, zijn mensen de zingeving van ‘een hoger doel hebben in het leven’ soms ook kwijt. Psychiaters en psychologen krijgen daardoor nu veel vragen over zingeving. De grote aandacht voor ‘succes’, leidt ons af van wat ons leven echt zin geeft: echt geluk krijg je uit de verbinding met anderen om je heen.
5. De oplossing zit in ‘m in die ander
De 3 Vlaamse denkers vertellen dat we weer meer moeten gaan delen met anderen. Natuurlijk mag je samen genieten van successen, maar deel ook je falen en je verdriet met elkaar. Deel welke dingen je lastig vindt. En dan niet per se op sociale media, maar het is heel goed om dingen te delen met een paar mensen die erg dicht bij jou staan. Massaal gaan mensen naar coaches, psychologen en psychiaters voor het bespreken van kleine moeilijkheden, waarbij ook mensen waar jij om geeft jou mee zouden kunnen helpen. Om me heen wordt door de andere toeschouwers aandachtig geluisterd en ik voel mezelf knikken bij deze boodschap. Zo logisch en tegelijkertijd zijn we er zo van verwijderd geraakt: het ‘gewone’ medemenselijk lijden delen met de mensen die dicht bij ons staan. Hoewel ik van mening ben dat een gesprek met een coach, psycholoog of therapeut voor iedereen behulpzaam kan zijn, is het soms beter om de kleine moeilijkheden in het leven meer te bespreken met je geliefden. Dit zorgt voor verbinding en (h)erkenning. Wat ik vooral meekreeg van de lezing en wat ik zelf ook merk als psycholoog: verbinding met anderen zorgt voor betekenis en geeft ons leven zin. In deze maatschappij ligt een grote nadruk op ‘ontdekken wie jij bent’ en jezelf ontwikkelen. Maar het is heel moeilijk om betekenisvol te zijn in je eentje. Juist door de kwetsbare verbinding met de ander ontdekken we wie wij zelf zijn. We krijgen onszelf, via de ander. Door opnieuw te leren om mens te zijn.
LEES OOK: DIT ZIJN LEVENSLESSEN DIE IK EERDER HAD WILLEN WETEN…
Roos Vader is psycholoog en eigenaar van praktijk PsyGouda: psygouda.nl. Vanuit PsyGouda biedt Roos Vader hulp bij stress, burn out, hoogsensitiviteit en positieve persoonlijke ontwikkeling. Dit doet ze met inzichten en oefeningen vanuit de Arbeidspsychologie en Positieve Psychologie en vanuit haar eigen ervaring met burn out.
Stress, werkstress, of een burn out? Doe de Online Masterclass ‘Effectief omgaan met stress’ van STRESSED OUT, gebaseerd op de meest recente inzichten uit de psychologie, fysiologie en neurologie. In 7 weken leer je stress te herkennen, voorkomen én op te lossen. Met oefeningen die wetenschappelijk bewezen zijn, écht helpen en een handig digitaal werkboek.
Veel werkgevers vergoeden deze Online Masterclass, omdat hij valt onder persoonlijke ontwikkeling en stressreductie, vraag bij je werkgever naar de mogelijkheden! Meer informatie over deze Online Masterclass vind je HIER.
We willen onze pijn vermijden, en dat is onverstandig 