Als je al een tijdje gestrest bent, of misschien zelfs overspannen bent of een burn out hebt, kun je allerlei klachten ontwikkelen. Dat kunnen aan de ene kant fysieke (lichamelijke) klachten zijn, maar ook psychische (geestelijke) klachten. Ik heb hieronder een lijstje voor je.
Klachten bij burn out en overspannen zijn
Een lijstje is handig, maar het is goed om ook te begrijpen wat er in ons lichaam gebeurt bij aanhoudende stress. Een burn out hebben of overspannen zijn (lees hier meer over het verschil tussen die twee), is een situatie van aanhoudende stress. Daar zit een heel fysieke kant aan. En als je weet dat het een fysiek proces is, worden de oplossingen logischer en wellicht makkelijker uit te voeren. Dus daar wil ik je ook wat over uitleggen.
Zoals beloofd, allereerst het lijstje met de klachten. Dit is geen uitputtend lijstje; je kunt (ook) last hebben van andere klachten:
Klachten die kunnen horen bij burn out en overspannenheid:
1. Fysieke klachten
– Uitgeput zijn, geen energie
– Slecht slapen
– Pijn; spierpijn, rugpijn, hoofdpijn
– Maagpijn, darmstoornissen, veranderen van eetlust
– Sneller ziek, verminderde weerstand tegen infecties
– (Verergeren van) huidaandoeningen
– Verhoogde bloedglucosespiegel
– Hartkloppingen, verhoogde bloeddruk, verhoogd cholesterol
Mocht je (een aantal van) deze fysieke symptomen herkennen, dan kan er natuurlijk ook iets anders aan de hand zijn. Ga naar je huisarts om andere oorzaken uit te sluiten en te bespreken wat er aan de hand is.
2. Psychische klachten
– Mentaal op, moe, uitgeblust
– In eerste instantie juist te veel betrokken, later juist zeer weinig betrokken/afstandelijk
– Gejaagdheid/niet meer tot rust kunnen komen
– Prikkelbaarheid, geïrriteerd zijn, een kort lontje
– Koppig, inflexibel, geen energie voor veranderingen
– Piekeren, angstgevoelens
– Besluiteloosheid, concentratieverlies, vergeetachtigheid
– Somberheid
– Niet meer kunnen genieten, futloos
Als je last van somberheid of depressieve gevoelens hebt, kan dat een resultaat zijn van overspannen zijn, het hoeft niet. Het kan er ook los van staan en een teken zijn van een depressie. Ga bij twijfel altijd langs de huisarts.
Andrenaline, Noradrenaline en Cortisol
Bovenstaande klachten ontstaan niet voor niets. Het gaat allemaal om de automatische reactie die in je lichaam ontstaat bij stress. Stress ontstaat door een prikkel/gebeurtenis die door je reptielenbrein gezien wordt als gevaar (en dat kan dus ook gewoon een deadline zijn, of voortdurende onenigheid met je manager). Vervolgens start automatisch de vecht- vluchtreactie. Je lichaam wordt voorbereid op actie. Drie stofjes helpen daarbij: drenaline, noradrenaline en cortisol.
Adrenaline en noradrenaline zorgen voor:
1. Je ademhaling en hartslag versnellen, dit zorgt voor meer snellere bloedsomhoop en een hoger zuurstofvoorziening, nodig om te kunnen vluchten of vechten.
2. Je bloedvaten vernauwen, waardoor je bloeddruk stijgt.
3. Je bloedtoevoer naar niet-vitale lichaamsdelen wordt verminderd (bijv darmen)
4. Je pupillen vergroten, waardoor je beter in staat bent gevaar te
5. Verhoogde alertheid (concentratievermogen)
6. Je gevoel van tijd wordt beïnvloed: gebeurtenissen lijken trager te verlopen waardoor je meer tijd lijkt te hebben om te reageren.
Cortisol
Het derde stofje, cortisol, zorgt er bij stress voor dat er glucose wordt aangemaakt, waardoor je meer energie hebt en minder last hebt van de stressvolle situatie. Een verhoging van glucose zorgt ook voor een verhoging van insuline. Dit kan weer leiden tot andere klachten, zoals diabetes. Daar komt bij dat cortisol glucose aanmaakt door proteïne in de spieren af te breken. Op het moment dat je lichaam geen cortisol meer op voorraad heeft, slaat de man met de hamer echt toe, dan ben je volledig op.
Herstel van stress
Een acute stress situatie kan je lichaam ongeveer twee dagen kosten om te herstellen. Al die processen die in je lichaam opgestart zijn om jou in de actiemodus te krijgen om te ontkomen aan gevaar zijn niet bedoeld zijn om dagen, weken of maanden vol te houden. Vandaar dat overspannen zijn of een burn out ook echt een fysieke kwestie is. Je lichaam raakt uitgeput. Dat verklaart ook dat mensen met allerlei vage lichamelijke klachten komen als er sprake is van een burn out: klachten aan de ogen, spieren (weet je nog dat je spieren afgebroken worden door cortisol om weer te herstellen van de stress situatie?), concentratieklachten, etc. Voeg je eigen varianten maar toe aan het lijstje symptomen…
Herstel van burn out
Stap 1. Fysiek herstel
Stap 1 bij het herstellen van een burn out is fysiek herstel. Stoppen met de stress situatie opzoeken (bijvoorbeeld door je ziek te melden als dat kan). Vervolgens leren hoe je weer ontspant. En ook belangrijk is om langzaam weer je lichaam te gaan belasten. Wandelen, bewegen. Het voert stresshormonen sneller af dan stilzitten en je bouwt weer wat conditie en spierkracht op. Maar… met mate!
Stap 2. Onderzoek
Stap 2 is uitzoeken hoe het zover heeft kunnen komen. Een burn out of een flinke overspannenheid is daarom ook altijd een crisis op identiteitsniveau (als ik zo over mijn grenzen heb laten gaan en dit niet door heb gehad, wat voor iemand ben ik dan? En als ik dat niet meer wil, wat voor iemand wil ik dan liever zijn?).
Stap 3. Bouwen
Stap 3 is toewerken naar hoe je wilt zijn, bouwen aan je nieuwe ‘ik’ en vertrouwen opbouwen om je leven weer op te pakken.
Klinkt simpel he? Meestal is het eerder een traject van maanden dan weken. Het hangt af van hoever je overspannen bent of al volledig in een burn out zit. Maar het is vreselijk lastig om in je ééntje uit te voeren. Er bestaan goede zelfhulpboeken en websites, maar niet voor niets vergoeden vrijwel alle werkgevers begeleiding door een goede coach. Maak daar dus gebruik van! Mocht je benieuwd zijn naar hoe ik werk en of we zouden kunnen samenwerken, stuur me een berichtje.
Als ik zelf met iemand werk, gaat het om drie dingen:
1. Fysiek: het lichaam is op
Rust, en stapje voor stapje fysiek herstel, energieherstel, leren voelen wanneer je ontspannen en wanneer gespannen bent. Herkennen van en vertrouwen in signalen die je lichaam je geeft.
2. Terug naar de bron
en op weg naar je missie. Wat zorgde voor mijn burn out, wat leer ik ervan? Welk ‘cadeau’ zit erin verborgen? (Nee, ik begrijp dat je je dat nu niet kunt voorstellen…). Welke consequenties heeft dit? Hoe wil ik mijn leven nu gaan inrichten, wat is belangrijk? Wat is mijn missie?
3. Oefenen
Het oefenen van en leren vertrouwen op dit nieuwe leven.
Ik wens je veel succes!
LEES OOK: DE ECHTE OORZAAK VAN JE BURN OUT? DAT IS DIT…
Niels is coach en heeft zijn eigen praktijk: nielsvansanten.nl. Hij werkt ervaringsgericht, lichaamsgericht, experimenterend, onderzoekend, op basis van getoetste, effectieve modellen en theorie.
Topmodel | Diabetes type 1 | Coma | Journalist | Burn out | Spirituele crisis
Meer innerlijke rust krijgen? ‘NIETS, mijn zoektocht naar innerlijke rust in tijden van alles’ (meer info HIER), van auteur Maaike Helmer, is een heel persoonlijk boek over het vinden van innerlijke rust. ‘Niets’ is o.a. bekend van Vrouw/Telegraaf, ELLE, JAN en Koffietijd. Het boek wordt ‘De Nederlandse Eten, Bidden, Beminnen’ genoemd.
Over problemen loslaten: wat je van bomen in de herfst kunt leren 
Heb jij een A, B of C persoonlijkheid? 