‘Wanneer ben je ‘beter’ na je burn out? Of blijf je voor altijd anders?’ Een belangrijke vraag. Ter afronding van het Dossier re-integratie bij burn out staan de laatste artikelen in het teken van Q&A. Graag wil ik jullie vragen beantwoorden. Onder andere deze kwam binnen bij STRESSED OUT.
In de vorige Q&A’s heb ik antwoord gegeven op de vragen:
• Is het mogelijk dat een burn out niet meer overgaat?
• Is er sprake van blijvende schade bij burn out?
• Wat kun je zelf doen om te herstellen van burn out?
• Kunnen je hersenen onherstelbaar beschadigd raken door een burn out?
Deze keer sta ik stil bij de vraag: hoe weet je wanneer je beter bent? Of blijf je voor altijd anders na een burn out?
Om met die laatste vraag te beginnen: ik hoop voor iedereen die een burn out heeft meegemaakt, dat die voorgoed anders wordt. Niet in de zin van een totaal andere persoon of een flauwe imitatie van iemand anders. Juist niet. Met anders zijn na een burn out bedoel ik dat je meer jezelf bent dan je ooit geweest bent. Nu ik dit zeg, klinkt het zweveriger dan ik het bedoel.
Al die ‘-er’ woorden, impliceren dat er nog veel werk aan de winkel is
Er wordt al vaak genoeg gesproken over de beste of mooiste van jezelf worden. Het meest sprankelende, energieke zelf, die beter, leuker, vrolijker, blijer is dan je ‘oude’ versie. Maar al die -er woorden impliceren dat er nog veel werk aan de winkel is, dat er van alles toegevoegd moet worden waardoor jij misschien eindelijk oké bent. En dat is dan toch zuur, want de onderliggende boodschap is dan: je bent niet goed genoeg.
Geen oplap interventies om het gevoel te hebben dat je er mag zijn
Als ik zeg dat ik hoop dat je na je burn out anders wordt, meer jezelf, dan doel ik niet op allerlei oplap interventies om maar eindelijk het gevoel te hebben dat je er mag zijn. Het is juist de beweging de andere kant op: als ik alle geleende veren afdoe, als ik mijn maskers aan de kant schuif, als ik ophoud met dingen doen uit angst voor afwijzing – wie ben ik dan werkelijk? Wie ben ik als ik de vrijheid ervaar om werkelijk te zijn? Je burn out confronteert je met je arsenaal aan instrumenten, trucjes, maskers, verkleedkleren om maar erbij te horen. Om maar het gevoel te hebben dat je er mag zijn, dat je oké bent, dat je liefde verdient om wie je bent, niet om wat je doet. Je burn out laat je zien dat de houdbaarheidsdatum van al die dingen verstreken is. Ze hebben hun effectiviteit verloren, jou kapotgemaakt.
Je wordt na je burn out nooit meer de oude – en meer jezelf dan ooit
Dus als het goed is, word je na je burn out nooit meer de oude. En tegelijkertijd word je meer jezelf dan ooit. Maar hoe weet je dan wanneer je beter bent, als beter worden niet hetzelfde is als je oude zelf worden?
Daar zijn er tastbare en minder tastbare signalen voor:
1. Klachten
Een hele belangrijke dit. Als je herstelt, wil je je ook beter voelen. En de beste graadmeter daarvoor is: worden mijn klachten minder? De klachten die iemand voorafgaand en tijdens een burn out ervaart, kunnen enorm variëren van lichamelijke klachten (jeuk, eczeem, rugklachten, darmproblemen/PDS, hartkloppingen, hyperventilatie, tinnitus, slapeloosheid) tot emotionele (prikkelbaar, somber, depressieve gevoelens) en cognitieve klachten (chaos in je hoofd, slecht onthouden, concentratieproblemen). De veranderingen in je klachtenpatroon kun je bijhouden door bijvoorbeeld elke dag een cijfer, een smiley of een kleur te geven aan waar je op dat moment staat. Uiteraard zijn er ook diverse vragenlijsten die je therapeut in kan zetten.
2. Dagelijks functioneren
Dat is heel concreet: kun je de basale dingen doen die je graag wilt doen en heb je daar ook de energie voor? Hier kan van alles onder vallen: ’s ochtends uitgerust opstaan, je aankleden, ontbijten, kleine klusjes doen, je aandacht bij een gesprek kunnen houden, lagere tijd geconcentreerd aan iets werken? Als mijn cliënten drie uur lang iets kunnen doen zonder daar compleet uitgeput van te raken, dan zie ik dat als aanwijzing dat je tijd rijp is voor re-integratie op het werk, als ze daar al niet mee begonnen zijn. De veranderingen in je dagelijks functioneren kun je monitoren door een dagactiviteitenlijst bij te houden. Of een dagboekje, zo kun je terugzien wat je op een dag doet en hoe je dat afgaat.
3. Emotioneel in balans
Kun je je emoties voelen en dragen, zowel de prettige als de minder prettige? Mag je van jezelf boos of verdrietig zijn, zonder daarin te verdrinken? Ervaar je ook vreugde, plezier, blijdschap en geniet je daar ook bewust van? Kun je in stilte en rust blijven, zonder te willen vluchten in alles doen?
4. Veerkracht
Dit is iets moeilijker om te kwantificeren. Veerkracht gaat over hoop voelen, het vertrouwen hebben dat het je gaat lukken om je problemen te boven te komen. Het gaat ook over herstelvermogen: het lichamelijk en emotioneel kunnen verwerken van dingen zodat je zonder die ballast verder kunt. Veerkracht gaat ook over optimisme, dankbaarheid, een toenemend vertrouwen in je eigen kunnen. Dit kun je voor een deel afmeten aan dingen die je onderneemt en aangaat. Hoe meer je aandurft, hoe meer je je eigen draken overwint, hoe meer zelfvertrouwen ook ontstaat in de overwinning. En als het tegenvalt: lukt het je om daarover te rouwen, de lessen eruit te halen en dan weer verder te gaan?
5. Drijfveren
Precies hetzelfde gedrag kan andere bronnen hebben. Doe je iets uit angst, om iets vervelends te vermijden, om iemand te pleasen of omdat je daar oprecht en vanuit vrije wil ervoor kiest, omdat je er blij van wordt? Hoe meer je zicht hebt op je drijfveren, hoe vrijer je bent om een keuze te maken die goed voor je is.
6. Keuzes
The proof of the pudding is in the eating. De ultieme toets van je herstel is dan misschien – denk ik – of je de inzichten die je opgedaan hebt, vertaalt naar de keuzes die je maakt. Je hebt geleerd om de signalen van je lichaam waar te nemen. Maar neem je ze ook serieus en handel je er ook naar? Je hebt ervaren wat emoties zijn. Mag je ze ook helemaal doorvoelen? Je hebt geleerd om je grenzen te onderzoeken. Respecteer je die ook? Je hebt ontdekt wat voor jou werkt in plaats van wat hoort. Doe je ook wat voor je werkt? Je hebt geleerd dat perfectionisme de haute couture is van angst. Maar mag je daadwerkelijk tevreden zijn met goed genoeg? Fouten maken mag, zeg je tegen jezelf. Accepteer je dan ook jezelf als iemand met zon- en schaduwkanten, mooie en minder mooie eigenschappen? Als je kunt zeggen: ik ben oké, terwijl je je volledig bewust bent van je butsen, deuken en nog te ‘repareren’ onderdelen, dan geloof ik dat je hersteld bent van je burn out.
Tot slot: herstellen van burn out is een proces. Het gaat om de reis, om de gestage vooruitgang, om de stappen die je zet. En dan, op een dag, blik je terug, een realiseer je je, dan je er bent.
Leona Aarsen is bedrijfscounselor en psychosociaal therapeut, eigenaar van anderZverder. Ze richt zich op preventie, voorlichting en begeleiding bij stress- en burn outgerelateerde klachten.
LEES OOK: HOE ZIT HET EIGENLIJK MET DE BEDRIJFSARTS TIJDENS JE RE-INTEGRATIE?
8 x vrienden die je door een rottijd heen slepen 
Zo ga je om met slechte dagen en burn out terugval 