Catelijne vindt wijsheid: 'Perfectionisme is angst op hoge hakken'

Lees meer van Catelijne Elzes

‘Perfectionisme is angst op hoge hakken.’ Een mooie wijsheid, die Catelijne Elzes opdeed voor haar rubriek Catelijne vindt wijsheid. Want: gelukkig staan we er niet alleen voor in dit toch best ingewikkelde leven. De wijsheid ligt voor het oprapen. Soms zit ze in een boek, soms in een kunstwerk, soms in een vriend. Catelijne zoekt het overal en elke dag. Heeft ze wat bruikbaars gevonden, dan deelt ze het graag.

Ik geef het eerlijk toe: ik had wat tegen Elizabeth Gilbert, de auteur van ‘Eten, bidden, beminnen’. Natuurlijk heb ik het boek gelezen want alles wat een hype is (wereldwijd meer dan tien miljoen exemplaren van verkocht) wil ik snappen. En ik snapte het niet. Of nou ja, een beetje. ‘Eten, bidden, beminnen’ is best onderhoudend en eerlijk maar ook wel erg Amerikaans (herhaling, herhaling, herhaling, ja, nou snap ik het wel). Maar goed. Nu moet ik toch toegeven dat deze schrijfster meer in haar mars heeft dan ik dacht. Onlangs drukte een buurtgenoot ‘Big Magic. De kunst van creatief leven’ van Elisabeth Gilbert in mijn handen. De buurtgenoot had net een lezing gegeven over hoe creatief te blijven en deze stond hoog op haar geraadpleegde boekenlijst. ‘Lees dit’, zei ze en keek me daar zó vrolijk bij aan dat ik het acuut in mijn tas stopte en er die avond nog in begon.

Als je moet kiezen, wat voor shit heb jij dan het liefst?

Enthousiast zat ik te lezen. Was het mijn eigen boek geweest, dan had ik het vol strepen gezet. Nu stopte ik overal geeltjes tussen waarop ik schreef: Mooi! Grappig! Raak! Of gewoon ‘Ja!’. En na twee uur lezen, moest ik een nieuw blokje post-its halen. Zo schrijft Gilbert bijvoorbeeld: ‘Frustratie is geen onderbreking van je proces; frustratie ís het proces.’ En (vrij naar auteur, blogger en internetondernemer Mark Manson): ‘Als je wilt weten wat je levensdoel is, dan moet je deze vraag eerlijk beantwoorden: ‘Wat voor shit heb jij het liefst?’ Alles gaat nu eenmaal ook een tijdje rot. Dus vraag niet ‘Waarin vind jij je passie’ maar eerder ‘Waarin vind jij zoveel passie, dat je ook de vervelendste kanten van het werk kunt verdragen.’

Vermomd als deugd
Maar echt de spijker op de kop vind ik haar uitlatingen over perfectionisme. Ze legt uit dat deze eigenschap mensen ervan weerhoudt om hun werk af te maken of er zelfs aan te beginnen. (Zo schijnen acht op de tien mensen een boek te willen schrijven, maar ja, dat ene, geweldige idee voor een bestseller dient zich maar niet aan hè!) Gilbert: ‘Perfectionisten besluiten vaak al van tevoren dat het eindproduct nooit naar tevredenheid zal zijn, dus nemen ze niet eens de moeite om zelfs maar een poging te wagen.’ Het verlamt. Terwijl het zich vermomt als deugd. Gilbert: ‘In sollicitatiegesprekken geven mensen soms hoog op van hun perfectionisme, alsof het hun sterkste pluspunt is. Ze dragen hun perfectionisme als erepenning, alsof het een teken is van verfijnde smaak en hoge normen.’

Die is raak, ook ik heb gekoketteerd met mijn perfectionisme

Oi, oi, oi. Die is raak. Ook ik heb gekoketteerd met mijn perfectionisme. Hardop, bij een sollicitatie of stilletjes, tegen mezelf. Nee, ik schrijf maar geen gedichten meer. Het niveau van dat ene, geslaagde gedicht wat ik op mijn 20ste schreef haal ik toch nooit meer nu ik kinderen, een hypotheek en veel was heb… Ook op andere fronten werkt(e) perfectionisme remmend in mijn leven. Zo’n dertien jaar geleden raakte ik overspannen doordat ik me er niet toe kon zetten een iets minder perfecte moeder/collega/vriendin/partner te zijn. Ik dacht inderdaad dat het een deugd was om het allemaal zó ontzettend goed te willen doen. Maar Elizabeth Gilbert ziet het anders, zo schrijft ze in ‘Big Magic’. In haar ogen is het ‘gewoon een deftige haute-couture-versie van angst.’ En: ‘Perfectionisme is gewoon angst op hoge hakken, die net doet alsof hij elegant is, maar in werkelijkheid gewoon doodsbang is.’ (Ja, inderdaad, ze schrijft drie keer ‘gewoon’ achter elkaar, maar hé, nobody is perfect). Volgens haar is het een diepe, existentiële angst die keer op keer tegen ons zegt: ‘Ik ben niet goed genoeg en zal ook nooit goed genoeg zijn.’

Omduwen die hap
Nou, ik noem dat dus wijsheid. Daarnaast vind ik ‘angst op hoge hakken’ een grappige vergelijking. Zo’n knap gevonden metafoor troost mij. Het troost me omdat het schoonheid in zich draagt én me helpt relativeren. Ik neem me voor het beeld bij me te houden, in te zetten als mijn perfectionisme weer eens opspeelt. Want die hoge hakken maken hem (Gilbert heeft het over ‘hij’) wankel. Dat ‘deftige’ en die ‘haute couture’ ook. En wat wankel is, kan ik aan, kan ik omver duwen. Was ik al langer mee bezig hoor, ik heb al veel van mijn perfectionisme weggebonjourd, maar Elisabeth Gilbert geeft me nog wat wind in de zeilen.

PS. Het boek ‘Big Magic. De kunst van creatief leven’ bevat een boel moois, maar het blijft wel echt Amerikaans (herhaling, herhaling, herhaling, ja, nou snap ik het wel). Ik zie het maar als een soort mantra’s. Bijvoorbeeld: “er is nooit genoeg tijd om creatief te zijn, je moet het gewoon doen.” Hoe vaker je zo’n mantra herhaalt, des te dieper het inslijt. En dat vind ik bij zo’n non-fictie boek als dit toch makkelijker te verteren dan bij een roman.

OOK LEZEN: Over perfect gesproken, er wordt gezegd dat 2% van de vrouwen supervrouw is, Maaike in elk geval níet.

Meepraten over dit artikel? Dat kan, op onze Facebookpagina!