Kun je een burn out krijgen door perfectionisme? En als het zo is, hoe kun je dit dan voorkomen? Perfectionisme zelf maakt je niet extra gevoelig voor het ontwikkelen van een burn out. Hoe zit het dan wel? Roos legt het uitstekend uit én heeft geweldige tips ongezónd perfectionisme te temmen.
Ambitie hebben en de dingen heel goed willen doen, daar is helemaal niets mis mee. Je kunt veel uit jezelf halen en streven naar perfectie, zonder jezelf te overbelasten. Je richt je focus, de energie die je hebt, op wat je wilt bereiken. Niet op allerlei dingen daar omheen die er niet toe doen. We hebben het hier over een gezonde vorm van perfectionisme. Uit onderzoek is zelfs gebleken dat deze gezonde vorm je juist stressbestendig maakt. Je wilt iets bereiken, dus de problemen die op je pad komen, wil je oplossen. Je ontwikkelt hierdoor een gezond probleemoplossend vermogen. Het maakt je proactief. Het behoedt je zelfs van een burn out!
Maar streven naar perfectie is iets anders dan perfectie van jezelf eisen.
Ongezonde eisen maken je wél gevoelig voor burn out, hoe werkt dat?
Juist deze ongezonde, eisende vorm van perfectionisme, maakt je gevoelig voor stress en uiteindelijk een burn out. Er is wel degelijk een verband. Maar hoe zit dit dan? Uit eigen ervaring weet ik dat streven naar het beste mij juist energie en motivatie geeft. Ik schrijf niet een blog in 30 minuutjes. Nee, ik wil dat jij een goede blog leest en geen onzin. Ik wil ook trots zijn op mijn werk. Niets mis mee. Stel je voor dat ik blijf twijfelen of mijn blog wel perfect is? Of jij mijn blog wel goed genoeg vindt? Misschien vind je wel een foutje. Of ik val door de mand als therapeut. En ik pieker en ik twijfel. Ik blijf mijn blog maar doorlezen en ik blijf maar corrigeren. Ik lig er wakker van. Kan ik het wel? En jij wacht op mijn blog. Ik wil jou niet teleurstellen… Dagenlang werk ik eraan. Ik ben doodmoe. Of er komt juist niets meer uit handen, omdat ik blokkeer door angst. Ik voel me schuldig. Het is de duistere kant van perfectionisme die je gevoelig maakt voor stress en het ontwikkelen van een burn out. Het gaat hier om een ongezonde of zelfkritische vorm van perfectionisme. De disfunctionele aspecten die bij deze vorm horen, spelen een rol bij het krijgen van een burn out. Disfunctionele kenmerken zijn eigenschappen die je in de weg zitten om goed en prettig te functioneren.
Zelfkritiek, zwart-wit denken, faalangst…
De duistere kanten van perfectionisme zijn zelfkritiek, zwart-wit denken, faalangst, de ander niet willen teleurstellen, de ander niet willen laten zitten, veel behoefte hebben aan bevestiging en angst voor kritiek.
Je bent ook steeds met de vraag bezig of je wel goed genoeg bent en of jouw omgeving jou wel goed genoeg vindt. Je bent veeleisend naar jezelf en verwacht dat jouw omgeving dit ook is. Je zegt overal maar “ja” op met als gevolg een overvolle agenda doordat je over je grenzen laat gaan. Door perfectionisme ga je ook zelf over jouw grenzen heen. En je hebt moeite hebt met hulp vragen. Je móet het zelf kunnen oplossen. Je schaamt je dood als je hulp zoekt. Dat betekent dat je het niet kunt, dat je niet aan het perfecte plaatje voldoet. Niet voor jezelf en niet voor de buitenwereld. Ambitieus zijn en streven naar perfectie maken jou niet gevoelig voor stress klachten. De zorgen, angst en twijfels over jouw persoonlijke prestaties en over hoe je overkomt wel!
Om perfectie te bereiken, zoek je de grenzen van je kunnen op
We gaan wat dieper in op wat jou dan zo gevoelig maakt en wat het verband is met een burn out. Als perfectionist besteed je veel tijd en energie aan het bereiken van het perfecte. Om dit te bereiken, zoek je de grenzen van je kunnen op. Je stort je op je werk of op je taak. De kans is groot dat je over jouw grenzen gaat om perfectie te bereiken. Als je continue over deze grenzen heen gaat, dan raak oververmoeid en op den duur uitgeput. Je wilt niet alleen perfecte prestaties op je werk of tijdens je studie. Nee, ook in je privéleven eis je perfectie van jezelf. Je moet aan heel veel voldoen. Van een rol die je bijvoorbeeld als ouder, partner of kind hebt tot aan de dingen die je doet in je vrije tijd of je uiterlijk. Vaak ben je dan ook nog bezig met je werk of studie. Je geeft jezelf geen ruimte voor herstel. Je kun niet ontspannen omdat je altijd aan staat. Op den duur pleeg je roofbouw op jezelf.
Ben je perfectionistisch? Dan ben je ook goed in rampscenario-denken
Als je perfectionistisch bent, ben je ook een kei in rampscenario-denken. Van tevoren bedenken wat er mis kan gaan en je hierop voorbereiden, niks mis mee. Maar iemand die last heeft van ongezond perfectionisme is hier niet oplossingsgericht mee bezig. Je blijft erin hangen en erover piekeren in plaats van te bedenken hoe je daarmee om zou kunnen gaan. Het jaagt angst aan, het mag niet fout gaan. Dit kan je juist belemmeren en zelfs blokkeren me alle gevolgen van dien. Twijfelen aan jezelf, je eigen kunnen en wat anderen van jou denken. Piekeren over wat er allemaal mis kan gaan. Continu ben je bezig met deze gedachten. Dit kost energie en tijd en gaat ook ten koste van je concentratievermogen. Hierdoor sta je niet in contact met het hier en nu en mis je echt verbinding met jezelf en je omgeving. Je hebt er niet echt oog meer voor, je vangt de signalen niet goed meer op. Dit kan je functioneren en prestaties negatief beïnvloeden. Als je geen idee hebt hoe hoog je die lat eigenlijk hebt gelegd of hoe hoog jouw omgeving die voor jou legt, dan levert dat veel spanning en onzekerheid op.
Door je perfectionisme sta je altijd aan
Door je perfectionisme blijf je gissen en raden wanneer iets voldoet en wanneer je goed genoeg bent. Je staat hierdoor altijd aan. Dit maakt je stress gevoelig en bovendien gevoelig voor slecht slapen. En slecht slapen maakt je nog gevoeliger voor stress klachten. Ik merk dat ik hierover kan door blijven schrijven en zoveel meer wil delen. Dat ga ik nu niet doen, want ik wil je natuurlijk ook meegeven hoe je kunt voorkomen dat je een burn out krijgt als je last hebt van ongezond perfectionisme. Dus hier handige tips:
1. Zorg ervoor dagelijks herstelt en tot rust komt
Plan dit desnoods in. Ontspannen dus! Wat ontspant jou? Wat vind je leuk om te doen. Waarbij vergeet je de tijd en waar word je blij van? Doe hier meer van. Dus, wat ga jij vandaag doen om te ontspannen?
2. Realiteitszin ontwikkelen
Bij het opstellen van doelen mag je best meenemen wat er mis kan gaan, wat de omstandigheden zijn, hoeveel tijd en energie heb je, wat je zelf kunt en waar je hulp bij nodig hebt. Je hoeft niet alles alleen te kunnen, te weten en te doen.
3. Leer ongezond of zelfkritisch perfectionisme om te zetten in gezond perfectionisme
Belangrijk hiervoor is om te werken aan een gezond en reëel zelfvertrouwen en zelf-compassie.
4. Schakel hulp in bij waar je mee bezig bent
Ik weet dat hulp vragen moeilijk voor je is. Toch zal je zien dat je juist betere resultaten boekt als je dit wel doet.
5. Durf professionele hulp te vragen als je er niet uitkomt
Vraag hulp als perfectionisme je belemmert, veel stress klachten geeft en je onzeker maakt. Schakel gerust professionele hulp in van een specialist op het gebied van burn out én perfectionisme. Ik ben mij er van bewust dat tips opvolgen niet makkelijk is, zeker als je ze ‘perfect’ wilt opvolgen. Want dat is een valkuil. Als je perfectionistisch bent is hulp inschakelen moeilijk, dat voelt als falen. Daar weet ik alles van, helaas. Gelukkig heb ik mijn perfectionisme om kunnen zetten naar een positieve vorm van perfectionisme. En op sommige vlakken ben ik zelfs makkelijk geworden en ik voel mij heel comfortabel met mijzelf, ook als iets mis gaat. En dat helpt mij enorm. Ik leef ontspannen en richt mijn energie op wat ik belangrijk vind en ik weet te doseren. Als professioneel psychosociaal therapeut en trainer ben ik mij hier verder in gaan verdiepen. Ik kan jou helpen om dit ook te bereiken.
Roos Streumer is eigenaar van Mentaal Onderhoud, voor stress & burn out counselling, psychosociale hulp bij perfectionisme, faalangst, weinig zelfvertrouwen en slaapcoaching. En: ontspannende voetmassage!
LEES DOOR: DIT INZICHT OVER PERFECTIONISME ZAG JE NIET AANKOMEN…
Over problemen loslaten: wat je van bomen in de herfst kunt leren 
Heb jij een A, B of C persoonlijkheid? 