Burn out en de overgang*: het is belangrijk om ze niet met elkaar te verwarren. Toch zijn ze familie van elkaar, in een aantal opzichten. Veel symptomen lijken overeen te komen. En net als burn out in het verleden, lijkt de overgang een taboe te zijn. Ten dele, in ieder geval.
De overgang heeft namelijk best wel een salonfähige kant, waarbij we met een begripvolle, milde glimlach tegen het zwetende slachtoffer zeggen: ‘Ach schat, natuurlijk, doe jij maar je colbertje uit, want ja, de overgang hè?’ En dan heffen we het champagneglas en rollen we met onze ogen alsof we precies snappen waar het over gaat, die overgang. En bij 80% van de vrouwen gaat het wel op, die salonfähige overgang. Opvliegers, af en toe chagrijnig en prikkelbaar, nachtzweten en slecht slapen. Daar willen we best over praten, begrip voor hebben, anekdotes over vertellen. Er is zo’n 20% vrouwen bij wie de overgang daadwerkelijk een taboe is. Omdat het zich in een dermate monsterlijke gedaante manifesteert dat niemand het erover durft te hebben. Dus laat ik het maar doen, uit eigen ervaring.
Emotioneel, prikkelbaar, opgejaagd, het voelt als een burn out…
Ik ben net geen 39, mijn bedrijf loopt goed en ik ben begonnen met een interimproject. Binnen een bestek van een maand voel ik me all over zoals tijdens mijn burn out heel wat jaren terug. Er is een innerlijke onrust en spanning alsof ik achterna gezeten word door een groepje criminelen. Niet nader te definiëren hormonen gieren door mijn lijf. Mijn kaken zijn zo strak op elkaar geklemd, dat het zeer doet van de spanning. Ik moet er bewust moeite voor doen om ze te ontspannen. Wat slechts een paar minuten lukt, dan gaan mijn kaken weer op slot, ook al wil ik het niet. Ik voel me emotioneel, prikkelbaar, opgejaagd. En ik snap er niets van. Het voelt als een burn out… Alleen niets geeft aanleiding daartoe. Er is niets in mijn omstandigheden wat mij gestrest zou moeten maken, ik werk niet te veel en ik voel me zeker niet ongelukkig.
Waarom voelt het als een burn out als ik zeker weet dat ik die niet heb?
Maar de aanhoudende klachten brengen mij van mijn stuk. Waarom voel ik me alsof ik een burn out heb terwijl ik zeker weet (als ervaringsdeskundige en inmiddels doorgewinterde burn out behandelaar) dat dat niet zo is? Houd ik mezelf voor de gek? Doe ik me beter voor dan ik ben? Wil ik alleen niet onder ogen komen dat ik een burn out heb? Ben ik in een fase van ontkenning? De lawine van klachten wordt gevolgd door hartkloppingen (‘Zie je wel, die had ik ook tijdens de burn out’, denk ik wanhopig) en slapeloze nachten. Ik houd me voor dat ik niet gestrest ben, maar door de klachten ráák ik gestrest. Want er is van alles mis met mijn lijf, en ik heb er geen verklaring voor. De gedachte gek te worden vanwege een lijf dat compleet losgeslagen lijkt, is zeker een taboe.
Het idee dat ik me aanstel, maken dat ik onzeker en angstig word
Na een reeks bloed- en hartonderzoeken schaam ik me kapot. Ik ben binnenste buiten gekeerd en er is niets gevonden. ‘Zie je wel, je stelt je ook nog eens aan, je beeldt je van alles in.’ Deze gedachten brengen me zo van mijn stuk dat ik onzeker en angstig word. Ik kan mijn lijf niet vertrouwen, het gedraagt zich als een peuter van 2 jaar, die zich middenin de supermarkt zich op de grond werpt en moord en brand schreeuwt. Schaamte en angst voor onbegrip, ook taboe. Ik lees me suf, op zoek naar een verklaring. Eén tip, mensen: doe dat niet. Als je niet oplet, heb je binnen een week alle denkbare enge ziektes jezelf toegeëigend die maar enigszins een overlap vertonen met je klachten. Dodelijk beangstigend. En dat is ook een taboe, je aanstellen en bang zijn dat je stiekem misschien een levensbedreigende ziekte onder de leden hebt. Ik besluit mijn interim-opdracht vroegtijdig af te breken. Ik kan niet normaal functioneren, mijn onverklaarbare klachten vreten me op. Ik schiet in een overlevingsstand: ik doe mijn werk, ben moeder, echtgenote, vriendin, schoondochter, puur op wilskracht. Daaronder bevindt zich een moeras dat me meer en meer opslokt.
Ik ben toch niet gek? Ik weet toch wat ik voel?
Zo’n twee jaar na mijn eerste klachten hoor ik een interview op de radio met een vrouw die jarenlang door een vergelijkbaar moeras ploetert. De onderzoeken en de artsen die ze aandoet, zouden niet misstaan op een open dag van het ziekenhuis: alle afdelingen gaat ze keurig af. Ze vinden niets. En deze vrouw zegt de magische zin die ik tegen mezelf ook zo vaak gezegd heb: ‘Maar ik ben toch niet gek, ik weet toch wat ik voel?!’ Ze komt terecht bij Care for Women en krijgt daar het verlossende woord: overgang. Niet de salonfähige overgang, maar diens monsterlijke variant. Waar géén anekdotes over zijn. Euforisch ga ik naar mijn huisarts. Eureka, overgang! Helaas, zegt de huisarts. Als de menopauze niet definitief ingetreden is, is de overgang niet te diagnosticeren of uit te wijzen (je hormonen schieten tijdens de overgang toch alle kanten op, de uitslag is daarmee een momentopname en onbetrouwbaar). Dat is net als wanneer je voelt dat je door iemand in het donker achtervolgd wordt, maar als je je omdraait, is er niemand te zien. Zenuwslopend. Maar zeggen dat je dat vindt: ook taboe. Zeggen dat jouw overgang duizendmaal erger is dan de algemeen geaccepteerde, salonfähige overgang: ook taboe.
Het minder salonfähige gezicht van de overgang is gedrenkt in bloed.
Ik lees alles wat los en vast zit over de overgang. Complexe verhalen over hormonen, die ik niet goed snap. (‘Heb ik nou te veel oestrogenen of te weinig en als het antwoord a) of b) is: wat moet ik dan ermee? Ach, laat ook maar…’) En oplossingen, die ik iets beter snap: hormoonsupplementen slikken, vloeibare magnesium op je huid smeren, een spiraaltje laten plaatsen, je baarmoedermond dicht laten branden. Want: het minder salonfähige gezicht van de overgang is gedrenkt in bloed. Heel veel bloed. (Wist je dat er pre-menopauze maandverbanden te koop zijn die van je navel tot aan je stuitje reiken en die dan nog geen uur waarmaken waar ze voor bedoeld zijn? Just saying, you get the picture). Dat kan allemaal, die oplossingen. Maar dat voelt voor mij niet oké. Het zijn allemaal pleisters, quick fixes. En daar ben ik niet van. Ook niet bij een burn out, overigens. Dus wat te doen? Ik vraag me af wat ik het meest afschuwelijk vind aan de overgang (behalve het lijdzaam ondergaan van die heftige klachten). En dat is hetzelfde als bij mijn burn out destijds: het overweldigende gevoel van controleverlies. Dat je lijf als een kip zonder kop rondjes rent (dat tafereel heb ik overigens als kind echt gezien en het gezegde is helaas letterlijk waar). Ik ben mijn vertrouwde kip kwijt, dat is het!
Zowel burn out als de overgang hebben een duidelijke boodschap
Dat gevoel van controleverlies heb ik maar vastgegrepen als een laatste strohalm. Want zowel burn out als de overgang hebben een niet mis te verstane boodschap: neem je lijf serieus, die weet het beter. Ik wil mijn kip weer terug. Zelfs als het een andere kip is dan toen mijn kip vertrok. We moeten opnieuw wennen aan elkaar, mijn kip en ik. Sterker nog, ik realiseer me dat ik na deze transitie nooit meer de oude word. Maar wel – hoop ik – meer mezelf. Net als bij een burn out eigenlijk.
Wat mijn lijf vertelt, is gek genoeg niet zo heel anders dan wat het mij tijdens mijn burn out vertelde:
• Kom de realiteit onder ogen en accepteer het: je lijf doet niet wat je wilt. Je bent ‘je kip’ even (als je pech hebt, voor gemiddeld tien jaar) kwijt
• Ga gas terugnemen, je lijf dicteert het tempo, niet je wilskrachtige (en soms ronduit hysterische) brein; dat vraagt om een herdefinitie van wie je bent en wat je kunt
• Ga gezond eten (geloof me, uitvinden wat voor jóuw lijf het beste is, is zo makkelijk nog niet)
• Neem ademruimte, ga wandelen, uit het raam staren, dagdromen, ga niets doen tot kunst verheffen
• Zorg voor een fit lijf, ga sporten
• Raadpleeg een orthomoleculair diëtist voor passende supplementen
• Zoek naar een nieuw evenwicht, voor je kip (zonder kop) en je kop
* noot uit intro: met de overgang wordt de transitiefase bedoeld tot het moment dat de menstruatie van een vrouw stopt, menopauze is het moment van de laatste menstruatie; dat moment kan ‘officieel’ pas een jaar na die datum met zekerheid vastgesteld worden
Leona Aarsen is bedrijfscounselor en psychosociaal therapeut, eigenaar van anderZverder. Ze richt zich op preventie, voorlichting en begeleiding bij stress- en burn outgerelateerde klachten.
Stress, werkstress, of een burn out? Doe de Online Masterclass ‘Effectief omgaan met stress’ van STRESSED OUT, gebaseerd op inzichten uit de psychologie, fysiologie en neurologie. In 7 weken leer je hoe je stress herkent én aanpakt. De Online Masterclass heeft daarnaast oefeningen en een handig digitaal werkboek. Veel werkgevers vergoeden deze Online Masterclass, omdat hij valt onder persoonlijke ontwikkeling en stressreductie, vraag bij je werkgever naar de mogelijkheden! Meer informatie over deze Online Masterclass vind je HIER.
